Dediĉ'it'a al Dorotea, kiu ĝu'is la amuz'o'n dum ŝi part'o'pren'is la ŝarĝ'o'j'n de la diplomati'a viv'o, kaj al ni'a'j infan'o'j, kiu'j nun dev'as aŭskult'i la ŝerc'o'j'n kaj enigm'o'j'n de ni'a'j ge'nep'o'j.

La aŭtor'o dank'as al Hutchinson of Australia pro ili'a permes'o el'don'i Esperant'a'n versi'o'n. Li ankaŭ dank'as al la tre estim'at'a for'pas'int'a Ad'a Fighiera-Sikorska kaj al Nick Nicholas pro traduk'sugest'o'j, al Jay Grant pro la en'komput'il'ig'o kaj al Donald Broadribb pro li'a fin'a polur'ad'o. Tamen li mem akcept'as respond'ec'o'n pri la nun'a tekst'o.

Ralph Lindsay Harry, Ac, CBE, post stud'o'j en Hobarto kaj Oksford'o (Stipendi'ul'o Rhodes) serv'is kiel Aŭstrali'a diplomat'o inter 1940 kaj 1978. Li est'is Aŭstrali'a ambasador'o en Bruselo, Sajgon'o, Bonn'o kaj ĉe UN en Nov-Jork'o. Post si'a emerit'iĝ'o li far'iĝ'is vizit'ant'a Frat'ul'o en la Universitat'o de Tasmanio, kiu far'is li'n Honor'a Doktor'o pri Jur'o, kaj Administr'ant'o de Aŭstrali'a Institut'o pri Inter'naci'a'j Afer'o'j.

D-ro Harry est'as Eks'prezid'ant'o de Aŭstrali'a Esperant'o-Asoci'o kaj membr'o de la Honor'a Patron'a Komitat'o de UEA.

list'o de ĉapitr'o'j

en'konduk'o

En Aĥeno, la antikv'a nord'a ĉef'urb'o de la imperi'o de Karolo la Grand'a, kie la land'lim'o'j de Germanio, Nederlando kaj Belgi'o kun'ven'as, okaz'as ĉiu'jar'e fam'a karnaval'o. Ĉiu'n jar'o'n la Karnaval'a Societ'o de Aĥeno elekt'as nov'a'n membr'o'n de la “Orden'o por Batal'i Kontraŭ Best'ec'a'n Serioz'ec'o'n”

La honor'o est'as don'at'a pro serv'o'j al la human'ig'o de la politik'o per humur'o (Vermenschlichung der Politik durch Humor ). La instal'a'j ceremoni'o'j, kie eminent'a'j German'o'j ŝerc'as kaj ĵet'as orator'a'j'n kustard'a'j'n tort'o'j'n kontraŭ naci'a'j'n instituci'o'j'n, help'is gard'i la soci'o'n de Germanio post la Du'a Mond'milit'o, kontraŭ la sen'humur'a fanatik'ism'o kiu'n la Nazi'o'j ekspluat'is en la 30-aj jar'o'j.

Diplomat'o'j, sam'e kiel politik'ist'o'j, kelk'foj'e konsider'as si'n kaj si'a'j'n misi'o'j'n tro grav'a'j, kaj tio pov'as est'i danĝer'a por la pac'o de la mond'o. Bon'fortun'e la plej'part'o de la ambasador'o'j hav'as ampleks'a'n spert'o'n kaj bon'a'n humur'sent'o'n kiu mal'streĉ'as la atmosfer'o'n dum inter'trakt'ad'o kaj help'as hom'a'j'n kontakt'o'j'n.

En Parizo grup'o da Uson'an'o'j fond'is Asoci'o'n por la Antaŭ'e'n'ig'o de Humur'o en Inter'naci'a'j Afer'o'j, dediĉ'it'a'n al la propozici'o ke “La Humur'o nepr'e dev'as est'i serioz'e konsider'at'a”, kaj, ke ĝi est'as “baz'a hom'a bezon'o”.

En 1978, la A.A.H.I.A. al'juĝ'is si'a'n Nobl'a'n Premi'o'n al la antaŭ'a Uson'a ambasador'o en Hindio John Galbraith, pro li'a “Plan'o de Nord'a Dakot'o”, laŭ kiu la land'lim'o'j de ĉiu'j land'o'j est'u re'desegn'it'a'j laŭ la form'o kaj grand'ec'o de Nord'a Dakot'o, tiel nul'ig'ant'e la Grand'a'j'n Potenc'o'j'n kaj abol'ant'e ĉiu'j'n mar'bord'o'j'n. Akcept'ant'e la honor'o'n, Galbraith koment'is ke neni'o pov'us est'i du'on'e tiel amuz'a kiel la inter'naci'a'j afer'o'j de la pas'int'a jar'o.

unu'a'j princip'o'j

Ekzist'as mult'a'j difin'o'j de diplomat'o. Ekzempl'e: diplomat'o est'as person'o kiu pov'as dis'tranĉ'i tort'o'n tiel ke ĉiu ĉe'est'ant'o kred'as ke ŝi ricev'as la plej grand'a'n pec'o'n; kaj: diplomat'o ĉiam memor'as la nask'iĝ'tag'o'n de vir'in'o, sed neniam memor'as ŝi'a'n aĝ'o'n. Ambasador'o'j, precip'e se ili ne hav'as instrukci'o'j'n de si'a'j reg'ist'ar'o'j, dev'as cert'ig'i ke ili konserv'as la pov'o'n elekt'i taŭg'a'n respond'o'n. El tio font'as la klar'ig'o de la diferenc'o inter diplomat'o kaj “ĝentleman'in'o” aŭ dam'o: Se diplomat'o dir'as “Jes”, tio signif'as “Ebl'e”. Se li dir'as “Ebl'e” la signif'o est'as “Ne”. Se li dir'as “Ne” li ne est'as diplomat'o. Se dam'o dir'as “Ne”

tio signif'as “Ebl'e”. Se ŝi dir'as “Ebl'e” la signif'o est'as “Jes”. Se ŝi dir'as “Jes”

Far'ant'e parol'ad'o'n en kiu mi dezir'is flat'i general'o'n, mi al'don'is tri'a'n difin'o'n: Se general'o dir'as “Jes” tio signif'as “Jes”. Se li dir'as “Ne” tio signif'as “Ne”. Se li dir'as “Ebl'e” li ne est'as general'o!

Kiam mi est'is Aŭstrali'a Ambasador'o en Belgi'o, oni invit'is mi'n al la ĉiu'jar'a fest'o en Namur apud la river'o Mozano. La fest'o hav'is la ĝoj'a'n nom'o'n Féerie , kiu'n oni pov'us traduk'i: “Fe'kapriol'ad'o”. La hero'o est'is mit'a elf'o aŭ kobold'o, nom'at'a Je'a'n Bietrumé Picar, kiu en la dek'sep'a jar'cent'o turment'is la hispan'a'j'n arme'o'j'n kiam ili invad'is la Mal'alt'a'j'n Land'o'j'n.

Special'aĵ'o'j de la fest'o tiu'n jar'o'n est'is trup'o de Franc'a'j marŝ'ant'a'j knab'in'o'j, la membr'o'j de muzik'societ'o, kiu'j kant'is sur kamion'o, kaj fajr'brigad'a'j tub'eg'o'j, kiu'j blov'is konfet'o'j'n en la hom'amas'o'n. Vesper'e est'is sep'plad'a banked'o kaj konkurs'o de blag'rakont'o'j. Kiam al'ven'is mi'a vic'o, mi sen'kulp'ig'e klar'ig'is ke mi ne pov'as prezent'i mensog'a'n rakont'o'n, ĉar la diplomat'o'j ĉiam parol'as nur la ne'ornam'it'a'n ver'o'n. Oni tuj prezent'is al mi la unu'a'n premi'o'n!

Kompren'ebl'e la diplomati'o est'as pli ol simpl'a ĝentil'ec'o. Oni ordon'is al jun'a serv'ist'o en hotel'o ke, se li hazard'e en'ir'os ĉambr'o'n en kiu trov'iĝ'as gast'in'o sen'vest'a tut'e nud'a, li ne nur dir'u ĝentil'e: “Sen'kulp'ig'u mi'n, Sinjor'in'o”, sed ke li dev'os uz'i la diplomati'o'n kaj dir'i: “Sen'kulp'ig'u mi'n, Sinjor'o”! Unu tag'o'n li mal'ferm'is pord'o'n kaj ek'trov'is nud'a'n par'o'n.

Memor'ant'e si'a'n eduk'ad'o'n li dir'is laŭt'a'voĉ'e: “Pardon'u mi'n sinjor'o'j”.

Reg'ist'ar'o'j mov'as si'a'j'n ambasador'o'j'n ĉiu'n du'a'n aŭ tri'a'n jar'o'n. La teori'o est'as ke post unu-du jar'o'j diplomat'o al'kutim'iĝ'as al la land'o kie li loĝ'as kaj al ties problem'o'j kaj ĉes'as pens'i en la kadr'o de la naci'a'j interes'o'j de si'a propr'a land'o. Efektiv'e, li dev'as trans'loĝ'iĝ'i ĉar jam antaŭ tiam li uz'is ĉiu'j'n si'a'j'n ŝerc'o'j'n por post'banked'a'j parol'ad'o'j. La unu'nur'a ŝtat'o kiu gard'as si'a'n reprezent'ant'o'n en la sam'a ĉef'urb'o dum long'a'j period'o'j est'as la Vatikan'o. La diferenc'o inter pap'a'j kaj ali'a'j diplomat'o'j est'as klar'ig'it'a de la Pap'a Nunci'o en Belgi'o, Monsinjor'o Oddi dum diplomati'a banked'o en la klub'o “Gall'a Rond'o” ( Cercle Gaullois ). Li atent'ig'is ke post du sezon'o'j la edz'in'o de ambasador'o ne'evit'ebl'e dir'as al li: “Kar'ul'o, mi hav'as neniu'n rob'o'n por port'i. Aŭ hav'ig'u al mi nov'a'n vest'ar'o'n aŭ ni dev'os trans'loĝ'iĝ'i al nov'a ambasad'o”. Monsinjor'o Oddi al'don'is: “Tiu situaci'o ne okaz'as por nunci'o!”

Diplomat'o'j dev'as pri'trakt'i mal'facil'a'j'n situaci'o'j'n sen perd'i si'a'n aplomb'o'n aŭ far'i ofend'o'n. La eminent'a Franc'a diplomat'o Talleyrand foj'e solv'is tikl'a'n problem'o'n majstr'e. Je unu el li'a'j banked'o'j serv'ist'o en'port'is, por ĝi'n el'montr'i antaŭ ol serv'i, bel'a'n anas'o'n. Bedaŭr'ind'e, li glit'is kaj fal'is, kaj la anas'o flug'plonĝ'is al la plank'o. Sen eĉ et'a embaras'o, Talleyrand riproĉ'eg'is la mal'feliĉ'a'n serv'ist'o'n: “Mal'lert'a fuŝ'ul'o”, li dir'is, “For'pren'u tiu'n mal'pur'aĵ'o'n kaj dis'tranĉ'u la ali'a'n anas'o'n”. Kelk'a'j person'o'j dir'is ke Talleyrand ruz'e aranĝ'is tiu'n truk'o'n por montr'i kiom da riĉ'aĵ'o'j li hav'as. Ali'a'j kred'as ke efektiv'e li hav'is nur unu anas'o'n!

Kiam la Nederlanda Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j Joseph Luns vizit'is Aŭstrali'o'n en 1953, oni konduk'is la diplomati'a'n grup'o'n por fest'a nokt'o en la Teatr'o Tivoli en Melburn'o por vid'i la Franc'a'n spektakl'o'n Folies Bergères. Unu el la er'o'j est'is orangutang'o, kiu far'is mir'ind'a'j'n lert'aĵ'o'j'n. Subit'e la best'o, ŝajn'e ne'reg'ebl'a, for'ir'is de la scen'ej'o kaj grimp'is al loĝi'o kie jun'a Aŭstrali'a diplomat'o est'is sid'ant'a kun la ĉarm'a sekretari'in'o de la Ministr'o, S-in'o Johanna van der Graaf. Ŝi kri'eg'is kaj ĵet'is si'n en la brak'o'j'n de si'a akompan'ant'o por protekt'o. La diplomat'o gajn'is plur'a'j'n sekund'o'j'n kovr'ant'e ŝi'a'j'n orel'o'j'n, dum la orangutang'o flustr'is: “Ne tim'u, sinjor'in'o”.

Eks'a diplomat'o, sen labor'o dum la ekonomi'a kriz'o, vid'is anonc'o'n pri posten'o vak'a en la zoologi'a ĝarden'o, por diskret'a vir'o. Kiam li kandidat'iĝ'is, la administr'ant'o de la person'ar'o postul'is promes'o'n pri sekret'ec'o, kaj tiam klar'ig'is ke la goril'o de tiu zo'o, la favor'at'o de la infan'o'j, mort'is.

Por ne tromp'i la esper'o'j'n de la infan'o'j, ĝis anstataŭ'ant'o pov'os est'i akir'it'a oni re'ten'is la pelt'o'n kaj la task'o en la posten'o est'os aper'i kvazaŭ oni est'us la goril'o. Ĉar li bezon'is la mon'o'n, la diplomat'o akcept'is la posten'o'n kaj, post iom da ekzerc'ad'o, lok'ig'is si'n en la en'ferm'ej'o de la goril'o. Ĉiu'j infan'o'j ĝoj'eg'is vid'ant'e si'a'n amik'o'n, la goril'o'n, kaj la eks'diplomat'o baldaŭ sving'ad'is si'n kontent'e. Bedaŭr'ind'e, post unu special'e fort'a sving'iĝ'o, li'a ten'pov'o mal'firm'iĝ'is kaj li sur'ter'iĝ'is en la leon'loĝ'ej'o najbar'a. La leon'o al'salt'is kaj la “goril'o”, sen rigard'o al la neces'o de sekret'ec'o, est'is kri'ont'a por help'o kiam la “leon'o” flustr'is: “Silent'u, stult'ul'o, aŭ ni ambaŭ perd'os ni'a'n posten'o'n”!

Ambasador'o'j hav'as la reputaci'o'n est'i super'eg'e ĝentil'a'j. Klasik'a ŝerc'o bild'ig'as du ambasador'o'j'n, “Alphonse” kaj “Gast'o'n”, kiu'j al'ven'as sam'temp'e al pord'o. Ili riverenc'as unu al la ali'a. “Post vi, mi'a kar'a koleg'o,” dir'as Alphonse. “Post vi, kar'a koleg'o” dir'as Gast'o'n. Ambaŭ insist'as, kaj la riverenc'ad'o daŭr'as etern'e. Iam'a Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j de la Respublik'o Vjetnam'o, Tra'n Van Do, kiu est'is Doktor'o de Medicin'o, kutim'is rakont'i ke foj'e li fleg'is la edz'in'o'n de ambasador'o. Ŝi est'is graved'a. La kutim'a'j naŭ monat'o'j est'is jam fin'it'a'j, sed la nask'o ne komenc'iĝ'is. Fin'e li decid'is ke li dev'os far'i cezar'a'n operaci'o'n. Dum li operaci'is la kial'o de la prokrast'o rivel'iĝ'is. Est'is ĝemel'o'j en la uter'o—kaj ĉiu el ili dezir'is ke la ali'a ir'u antaŭ'e en la mond'o'n!

Aŭstrali'an'o'j ne ĉiam est'is kon'at'a'j pro si'a ĝentil'ec'o. Cinik'ul'o iam dir'is: “Vi dev'as lern'i akcept'i la mal'glat'a'n kun'e kun la krud'a”. Sed fakt'e Aŭstrali'an'o'j est'as laŭ'natur'e ĝentil'a'j. Du Aŭstrali'a'j soldat'o'j kiu'j est'is for'permes'e en Angli'o, dum la Unu'a Mond'milit'o, por re'san'iĝ'o, est'is invit'it'a'j al kamp'ar'a hejm'o, kie oni bon'ven'ig'is ili'n kiel hero'o'j'n. Kiam ili est'is for'ir'ont'a'j, la “fos'ist'o'j” 1 dank'is al si'a gast'ig'ant'o. Unu el ili dir'is fin'e: “Kaj mi dev'as dir'i, Sinjor'o, ke vi'a edz'in'o est'us mir'ind'a am'ant'in'o”. Dum la Angl'o retro'ir'is, embaras'it'e, la ali'a Soldat'o riproĉ'is si'a'n amik'o'n: “Tio est'is iom krud'a. Vi cert'e blag'as”. “Vi prav'as” respond'is la unu'a, “fakt'e ŝi est'as terur'a,

sed kiam oni est'as ambasador'o por si'a land'o, oni nepr'e dev'as est'i ĝentil'a”.

Kavalir'o Mark Oliphant, kiu est'is dum kelk'a'j monat'o'j en Nov-Jork'o en la fru'a'j tag'o'j de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j kiel spert'ul'a konsil'ant'o de D-ro H.V.

Evatt ĉe la Komision'o pri Atom'a Energi'o, ek'sci'is plur'a'j'n diplomati'a'j'n sekret'o'j'n. Kiam li far'iĝ'is Ŝtat'estr'o de Sud-Aŭstrali'o, li dir'is ke kiel diplomat'o li dev'is lern'i osced'i sen mal'ferm'i la buŝ'o'n.

Diplomati'a apart'ec'o, la art'o part'o'pren'i en diskut'ad'o sen rivel'i la person'a'j'n sent'o'j'n, est'as kelk'foj'e interpret'at'a kiel mank'o de varm'kor'ec'o.

Dum banked'o gast'ig'at'a de Charles de Gaulle oni trov'is ke la ĉampan'o ne est'is taŭg'e mal'varm'ig'it'a. “Ne grav'as” dir'is la general'o al si'a ĉagren'it'a stab'o, “Met'u ĝi'n apud Couve de Murville”—la Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j—“Li tuj mal'varm'ig'os ĝi'n”.

Neni'a Ĝeneral'a Teori'o de Diplomati'o est'as ĝis nun pruv'it'a, sed Profesor'o C. Northcote Parkinson, la aŭtor'o de La Leĝ'o de Parkinson 2 , jam aplik'is si'a'j'n bon'e kon'at'a'j'n teori'o'j'n al kelk'a'j aspekt'o'j. En parol'ad'o al la Ekonomi'a Kolegi'o de Roterdam'o, li sugest'is ke la nombr'o de la diplomati'a'j misi'o'j kaj la grand'ec'o de ili'a'j stab'o'j tiom kresk'is ke diplomat'o'j pov'as plen'ig'i si'a'n tut'a'n temp'o'n per akcept'o'j kaj banked'o'j inter si mem, kaj tial neni'u temp'o rest'as al ili por kontakt'o'j kun la ŝtat'an'o'j de la land'o'j al kiu'j ili est'as akredit'it'a'j. Per la cit'ad'o de imag'a'j kaz-histori'o'j de rilat'o'j inter Uson'o, Sovet'uni'o kaj “Bongolando” li “pruv'is” ke diplomati'o kun'fand'iĝ'is kun turism'o, kaj ke ambasad'o'j far'iĝ'is prestiĝ'hotel'o'j.

Oni kelk'foj'e akuz'as la diplomat'o'j'n ke ili tro atent'as formal'aĵ'o'j'n, inkluziv'e la farad'o'n de formal'a'j vizit'o'j al ne'grav'a'j sur'lok'a'j aŭtoritat'o'j, kiam ili unu'e al'ven'as al si'a'j misi'o'j. Tamen, tia'j vizit'o'j oft'e est'as sekv'at'a'j de renkont'o'j kiu'j est'as sam'e util'a'j kiel interes'a'j. En 1971, kiel nov'al'ven'int'a Ambasador'o de Aŭstrali'o ĉe la Federaci'a Respublik'o Germanio, mi vizit'is la Premier'o'n de la ŝtat'o Rheinland-Pfalz, Helmut Kohl. Kohl est'is venk'it'a en elekt'o por la ĉef'ec'o de la Krist'an'a Demokrati'a Uni'o kaj provizor'e est'is ekster la team'o, politik'e. Mi kuraĝ'ig'is li'n pli'grand'ig'i si'a'j'n sci'o'j'n pri ekster'land'a'j afer'o'j per vizit'o al Aŭstrali'o kaj Sud-orient'a Azi'o. Li tag'manĝ'is kun mi kaj ali'a'j ambasador'o'j, al kiu'j mi prezent'is li'n. Post dek

jar'o'j li far'iĝ'is kancelier'o. Post 20 jar'o'j li est'is Kancelier'o de re'unu'ig'it'a Germanio.

Ankaŭ mi dev'is formal'e vizit'i la Premier'o'n de Bavari'o. En 1971, dum mi est'is en Munkeno, mi vizit'is la Urb'estr'o'n kaj inspekt'is la lok'o'j'n kie okaz'os la Olimpik'o la sekv'a'n jar'o'n. La Urb'estr'o, D-ro Vogel, kiu jam vizit'is Aŭstrali'o'n por ĉe'est'i vin'fest'o'n en la Val'o Barossa, en Sud'aŭstrali'o, est'is optimism'a rilat'e la prepar'o'j'n por la Lud'o'j. “La ĉef'a stadi'o tamen est'os pret'a por la inaŭgur'a ceremoni'o,” li dir'is. “La jar'o 1972 est'os super'jar'o, kaj la Lud'o'j komenc'iĝ'os nur post'tag'mez'e”. En 1982, Vogel far'iĝ'is la kandidat'o de la Social'a Demokrati'a Parti'o por far'iĝ'i Kancelier'o.

Post'e, mi far'is mi'a'j'n formal'a'j'n vizit'o'j'n en Berlino, kie mi est'is la civil'a ĉef'o de la Aŭstrali'a Milit'a Misi'o. Ĉe'est'ant'e ceremoni'o'n, mi renkont'is Uson'a'n general'o'n kiu'n mi kon'is en Vjetnam'o, kaj kiu hav'is kun si vizit'ant'o'n el Uson'o—Jimmy Carter, Guberni'estr'o de la ŝtat'o Georgio, post'e Prezident'o.

reĝ'a diplomati'o

Ambasador'o'j reprezent'as unu ŝtat'estr'o'n—monark'o'n aŭ prezident'o'n—en inter'trakt'ad'o kun ali'a ŝtat'estr'o. Kiam li/ŝi al'ven'as al si'a ambasad'o en la fremd'a ĉef'urb'o, la Ambasador'o prezent'as la “Leter'o'n de Re'vok'o” de si'a antaŭ'ul'o, kaj si'a'n propr'a'n “Akredit'a'n Leter'o'n”. Tiu'j leter'o'j est'as verk'it'a'j per formal'a kaj elegant'a, sed iom arkaik'a lingv'o. Ili est'as adres'it'a'j al la “estim'at'a frat'o” de la skrib'int'a monark'o. La ambasador'o est'as akcept'it'a de la ŝtat'estr'o, kaj est'as akompan'at'a de membr'o'j de si'a stab'o, kiu'j de temp'o al temp'o est'as invit'at'a'j al la Palac'o.

Je mi'a unu'a posten'o, en Otav'o, la ĉef'urb'o de Kanado, mi ricev'is invit'o'n lud'i tenis'o'n ĉe la Ĝeneral'a Guberni'estr'o, la Graf'o de Athlone. La sekretari'o de Li'a Moŝt'o inform'is mi'n ke mi est'os kun'lud'ant'o de Ŝi'a Moŝt'o Princ'in'o Alic'e, la edz'in'o de la Graf'o. Mi respond'is ke est'os honor'o. La sekretari'o daŭr'ig'is ke la Princ'in'o (a) am'as venk'i, kaj (b) prefer'as ke ŝi'a partner'o ne “ŝtel'u” ŝi'a'j'n bat'o'j'n. Mi respond'is ke, kvankam mi est'as Aŭstrali'an'o, mi ne est'as tre lert'a tenis'lud'ant'o kaj ke mi ne pov'us garanti'i la venk'o'n, precip'e se mi'a'j bat'o'j est'os lim'ig'it'a'j pro reĝ'a protokol'o. “Ne tim'u, amik'o”, dir'is la sekretari'o, “Mi jam parol'is ankaŭ al la kontraŭ'ul'o'j!”

Princ'in'o Julian'a de Nederlando, kiu ek'loĝ'is en Kanado post la German'a invad'o de ŝi'a patr'uj'o, kaj loĝ'is en Otav'o, lud'is tenis'o'n en klub'o de kiu mi est'is membr'o. Feliĉ'ig'e, ŝi lud'is mal'pli formal'e.

Dum mi'a deĵor'o en Otav'o mi du'foj'e kun'ir'is kun mi'a ĉef'o, la Alt'a Komisi'it'o de Aŭstrali'o, Kavalir'o William Glasgow, al Kebek'o (Quebec), kiam Winston Churchill kaj Franklin D. Roosevelt inter'konsult'iĝ'is pri la direkt'ad'o de la Milit'o. En la Citadel'o mi atend'is ĝis Kavalir'o William ven'is el la ĉambr'o kie li parol'is kun Churchill.

La Alt'a Komisi'it'o rakont'is al mi ke li diskut'is kun Churchill la signif'o'n de la en'ir'o de Uson'o en la milit'o'n, je temp'o kiam la Brit'a Komun'regn'ar'o kaj Sovet'uni'o nur tre mal'facil'e daŭr'ig'is la batal'o'n kontraŭ Hitler.

Tiam post medit'o Churchill subit'e dir'is: “Pearl Harbour (Perlhaveno) Pearl Harbour, perl'o'j sen'prez'a'j, Glasgow.”

Antaŭ ni'a for'ir'o de Otav'o, ni ricev'is sekret'eg'a'n telegram'o'n de la Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, D-ro Evatt. Post ali'a'j inform'o'j la telegram'o fin'iĝ'is per la vort'o'j: “Inform'u Brendan Bracken [konsil'ant'o de Churchill] ke la platipuso komenc'is si'a'n vojaĝ'o'n”. Kavalir'o William demand'is al mi kio est'as la signif'o de la fraz'o pri la platipuso, la strang'a Aŭstrali'a ornitorink'o, amfibi'a best'o kiu de'met'as ov'o'j'n kaj post'e mam'nutr'as la id'o'j'n. Mi sugest'is ke ebl'e est'as alud'o al tre sekret'a amfibi'a ekspedici'o. Ni est'is ambaŭ tre sci'vol'em'a'j dum ni'a vojaĝ'o al Kebek'o. Tuj post la el'ir'o de mi'a ĉef'o mi demand'is: “Kio est'as la signif'o de Platipuso ?” “Harry,” li respond'is, “Ĝi est'as viv'ant'a ornitorink'o kiu'n D-ro Evatt send'as al la zoologi'a'j Ĝarden'o'j en Londono, de kiu'j S-ro Bracken est'as patron'o”!

La Prezident'o de Uson'o, Harry Trum'a'n, prefer'is ne'formal'ec'o'n, tamen dev'is invit'i cent'o'j'n da membr'o'j de la Diplomat'ar'o al fest'o'j en la Blank'a Dom'o. Du- aŭ tri-foj'e Bert (D-ro H.V.) Evatt, la Aŭstrali'a Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, vizit'is la Prezident'o'n en la Ofic'ej'o. La unu'a'n foj'o'n, en 1946, Evatt koment'is al mi, kiam la vizit'o fin'iĝ'is, ke Trum'a'n ne sci'as mult'o'n pri inter'naci'a'j afer'o'j. Post unu-du jar'o'j, je la fin'o de simil'a vizit'o li dir'is: “Trum'a'n lern'is mult'o'n post kiam li far'iĝ'is Prezident'o”.

En 1948 Trum'a'n, kiu hered'is la prezident'ec'o'n de Franklin D. Roosevelt, kandidat'iĝ'is por du'a deĵor'period'o. Ĉiu'j ĵurnal'ist'o'j, opini'enket'ist'o'j, kaj ali'a'j spert'ul'o'j antaŭ'anonc'is venk'o'n por la Respublik-Parti'a kandidat'o Thomas E. Dewey. Kiel sekretari'o en la Ambasad'o mi prepar'is raport'o'n al Kanber'o, antaŭ'vid'ant'e Respublik-Parti'a'n reg'ist'ar'o'n. Je ni'a surpriz'o, la Aŭstrali'a Ambasador'o, Norm'a'n Makin, rifuz'is sub'skrib'i la memorand'o'n. Li dir'is ke li kred'as ke Trum'a'n est'os elekt'it'a, sed don'is neni'a'n kial'o'n. Fakt'e, kvankam fru'a'j el'don'o'j de ĵurnal'o'j ja raport'is venk'o'n de Dewey, Trum'a'n est'is elekt'it'a. Ni ĉiam supoz'is ke la klar'vid'o de Makin font'is el lig'o'j kiu'j'n li hav'as kun la Mez-Okcident'o de Uson'o per la Metod'ist'a Eklezi'o, sed mult'a'j'n jar'o'j'n post'e li rivel'is al mi la sekret'o'n.

Post konversaci'o kun la Prezident'o pri ali'a afer'o, li demand'is al Trum'a'n ĉu li esper'as ke li venk'os en la balot'ad'o. Trum'a'n respond'is mem'fid'e ke li atend'as sukces'o'n—kaj Makin li'n kred'is.

Harry Trum'a'n oft'e surpriz'is hom'o'j'n kiu'j ne kon'is li'a'j'n kvalit'o'j'n. Vizit'ant'a Franc'a politik'ist'o kiu vizit'is Trum'a'n en li'a hejm'urb'o, Independence, Missouri, mir'is kiam Trum'a'n memor'is ke tiu Franc'o far'is antaŭ'a'n vizit'o'n al Independence, kiam li est'is student'o, ke li loĝ'is en specif'a hotel'o, kaj manĝ'is en nom'it'a restoraci'o. Kompren'ebl'e la Ŝtat'a Departement'o (pri Ekster'land'a'j Afer'o'j) est'is zorg'e enket'it'a pri la afer'o, kaj proviz'is al Trum'a'n bon'e indeks'it'a'n dosier'o'n. La ver'e interes'a aspekt'o de la afer'o kuŝ'is en tio ke neni'o trov'iĝ'is en tiu dosier'o pri la antaŭ'a vizit'o de la Franc'o!

La mal'kaŝ'em'o de Trum'a'n foj'e preskaŭ kaŭz'is al mi embaras'o'n diplomati'a'n. La Prezident'o'n eg'e ĉagren'is ke kritik'ist'o far'is mal'estim'a'j'n rimark'o'j'n pri koncert'o de li'a pian'ist'a fil'in'o Margaret. Ambasador'o Makin kaj mi vojaĝ'is el Nov-Jork'o al Vaŝington'o per la Fer'voj'o Pennsylvania, kun General'o Carlos P. Rómulo de Filipinoj. La post'tag'mez'a ĵurnal'o hav'is kri'eg'a'n ĉef'lini'o'n: “Prezident'o nom'as kritik'ist'o'n S.O.B.” (Uson'a sakr'aĵ'o, laŭ'vort'e: fil'o de hund'in'o). La ambasador'o, strikt'a Metod'ist'o, demand'is al mi tut'e naiv'e: “Kio est'as S.O.B. Harry?” Feliĉ'ig'e Rómulo tre kontent'e klar'ig'is.

En 1948 mi part'o'pren'is en Nov-Jork'o en Komitat'o de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, kies task'o est'is prepar'i la tekst'o'n de Universal'a Deklaraci'o de Hom'a'j Rajt'o'j. La prezid'ant'o de la komitat'o est'is Sinjor'in'o Roosevelt, la vidv'in'o de la antaŭ'a Prezident'o Franklin D. Roosevelt. Kiel la plej jun'a membr'o de la komitat'o mi rigard'is admir'e kiel ŝi persvad'is kaj kaĵol'is la mal'jun'a'j'n spert'ul'o'j'n P.C. Chang de Ĉini'o, Alexei P. Pavlov de Sovet'uni'o, kaj René Cassin de Franci'o, vir'o'j'n el divers'a'j filozofi'a'j fon'o'j, akcept'i artikol'o'n post artikol'o'n de la Deklaraci'o. Unu tag'o'n, kiam ni jam verk'is preskaŭ du'on'o'n de la Deklaraci'o, Sinjor'in'o Roosevelt invit'is ni'n okaz'ig'i sesi'o'n en ŝi'a “dom'et'o”, la hejm'o de la famili'o Roosevelt ĉe Hyde Park.

“Franklin kred'is firm'e al la rajt'o'j de la hom'ar'o”, ŝi dir'is, “kaj est'us plaĉ'e al li ke oni verk'us unu artikol'o'n de la Deklaraci'o en li'a hejm'o”. Kompren'ebl'e ni akcept'is, kaj mi ricev'is lecion'o'n pri diplomati'o de Franc'a majstr'o:— Ni laŭ'ord'e verk'is la artikol'o'n, post'e ĉes'is labor'i por manĝ'i “piknik'o'n”

konsist'ant'a'n el kok'id'o, frit'it'a laŭ la sud'uson'a manier'o, sur tabl'o'j sur la gazon'o, serv'at'e de kelner'o'j kun blank'a'j jak'o'j. Sinjor'in'o Roosevelt propon'is al Profesor'o Cassin, kiu sid'is kun mi, polv'o'kovr'it'a'n botel'o'n da ruĝ'a vin'o. “Ĉi tiu valor'a vin'o est'is donac'o de la famili'o Rothschild al Teodor'o Roosevelt”, ŝi dir'is.

Profesor'o Cassin trink'et'is kaj gaj'e rid'et'is: “Tio ja est'as bon'eg'a vin'o”

li dir'is. Sinjor'in'o Roosevelt reciprok'e rid'et'is kaj si'n turn'is al ali'a grup'o.

“C’est magnifique” palpebr'um'ant'e flustr'is la profesor'o al mi, “mais c’est mort”—bon'eg'a, sed tut'e mort'a.

Post la lunĉ'o, promen'ant'e kun la Angl'a reprezent'ant'o, ankaŭ jun'a diplomat'o, mi ek'vid'is balanc'il'o'n kaj ni decid'is hav'i iom da korp'a ekzerc'ad'o. Ĉi tiu ŝajn'e est'is rigard'at'a de la mal'jun'ul'o'j kiel defi'o al ili'a vir'ec'o, kaj unu post ali'a Cassin, Chang, Pavlov, Hernén Santa Cruz de Ĉilio, kaj Charles Malik de Libano ĉiu'j solen'e sving'is si'n unu-du foj'o'j'n ĝis Eleanor vok'is si'a'n klas'o'n de'nov'e en la lern'ej'o'n.

Inter 1953 kaj 1956, kiel reprezent'ant'o ĉe la Eŭrop'a Ofic'ej'o de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, kaj Ĝeneral'a Konsul'o de Aŭstrali'o en Svis'land'o, mi ne est'is akredit'it'a ĉe la Svis'a prezident'o. Ĉiu'okaz'e, la prezident'ec'o de Svis'land'o rond'ir'as inter membr'o'j de la Federal'a Konsili'o, kaj tial eĉ la Svis'o'j oft'e ne pov'as inform'i vi'n, je difin'it'a moment'o, kiu est'as ili'a ŝtat'estr'o. Sed hazard'e, dank’ al ski'feri'o'j, mi'a famili'o post'e kontakt'iĝ'is kun Ge'princ'o'j Rainier de Monak'o. Ni kutim'is lu'pren'i ĉalet'o'n ĉe Schönried en la apud'bern'a mont'ar'o (Oberland). En 1965 ni re'vizit'is Schönried kun ni'a'j fil'o kaj fil'in'o.

Ni ek'sci'is ke Princ'in'o Grac'e ricev'as ski'lecion'o'j'n de Madeleine Frautschi, la propriet'ant'o de ni'a ĉalet'o. Mi hav'is nur mal'long'a'n kontakt'o'n kun la Princ'in'o, sur ski'tren'il'o. Sed mi'a fil'in'o, kaj mi'a fil'o kiu est'is en la unu'a rem'team'o de la Anglikan'a Gimnazi'o en Melburn'o kaj kiu est'is solid'e konstru'it'a, pas'ig'is post'tag'mez'o'n glit'kur'ant'e kun Princ'in'o Caroline kaj Princ'o Albert. Kiam li re'ven'is hejm'e'n Johano ŝajn'e hav'is zorg'o'j'n: “Est'is ul'o ĉirkaŭ'glit'ant'a sur la glit'ej'o, kaj mi renvers'is li'n. La Princ'o kaj la Princ'in'o rid'eg'is. Ili dir'is ke li est'as ili'a sekur'ec-gard'ist'o. Mi esper'as, pa'ĉj'o, ke mi ne ruin'ig'is vi'a'n karier'o'n”!

En Ĝenevo mi kon'at'iĝ'is kun kelk'a'j eminent'ul'o'j de la Esperant'o'mov'ad'o, ekzempl'e Hans Jakob, la administr'ant'o de la fondus'o Hodler kaj de la bibliotek'o nun en Roterdam'o. Unu vesper'o'n mi'a edz'in'o kaj mi tag'manĝ'is kun Harold Macmillan, la Brit'a Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, kiu est'is komenc'ont'a kun'ven'o'n kun la Rus'o Molotov. Macmillan dir'is ke Molotov konstant'e cit'as proverb'o'j'n, kaj ke li ŝat'us pov'i cit'i Rus'a'n proverb'o'n por rid'ind'ig'i la suspekt'em'o'n de la Rus'a ĉef'o. Mi kontakt'is Hans Jakob, kiu proviz'is la proverb'ar'o'n de Mark'o Zamenhof, la patr'o de Ludovik'o. Tie mi trov'is Rus'a'n proverb'o'n: “La lup'o avid'as la ŝaf'o'j'n sed rest'as en la arb'ar'o”. Mi send'is ĝi'n al Macmillan, kiu ĝoj'e uz'is ĝi'n je la unu'a okaz'o.

Mi ankaŭ kon'at'iĝ'is kun Iv'o Lapenna kaj kun Edmond Privat. Mi vizit'is D-ro'n Privat en Neuchatel, kie li est'is profesor'o pri Angl'a literatur'o. Antaŭ ol for'ir'i mi pet'is li'n registr'i por mi ĉapitr'o'n de si'a Viv'o de Zamenhof , por ke la Esperant'ist'o'j de Aŭstrali'o aŭskult'u li'a'n bel'a'n deklam'ad'o'n. “Tut'e ne!” li respond'is, “mi don'os al vi mesaĝ'o'n”. Kaj sen kia ajn prepar'o li star'iĝ'is kaj orator'is bon'eg'a'n parol'ad'o'n al la Aŭstrali'an'o'j.

Ali'a'n foj'o'n Privat vizit'is Ĝenevon kaj ni kun'e prezent'is film'o'n pri Aŭstrali'o en la Palac'o de la Naci'o'j. La sekv'a'n tag'o'n oni telefon'is al mi ke D-ro Privat parol'ad'is en la Inter'naci'a Lern'ej'o. “Mi kompren'as” mi tuj dir'is, “la infan'o'j entuziasm'iĝ'is kaj dezir'as lern'i Esperant'o'n, kaj vi bezon'as instru'ist'o'n”. Mi prav'is. La mal'jun'ul'o ankoraŭ hav'is arĝent'a'n lang'o'n.

Post mi'a deĵor'period'o en Ĝenevo mi ir'is al Singapur'o kiel reprezent'ant'o (“Komisi'it'o”) de Aŭstrali'o. Singapur'o en 1956 ankoraŭ ne est'is sen'de'pend'a kaj oni trakt'ad'is diplomati'e kun la Ĉef'ministr'o, David Marshall, kiu pri'skrib'is la propon'o'j'n de la Brit'o'j por sen'de'pend'ec'o kiel “krist'nask'a'n puding'o'n kun saŭc'o el arsenik'o”. La nov'a konstituci'o por sen'de'pend'a Malajzi'o est'is verk'at'a de grup'o kiu inkluziv'is fam'a'n Aŭstrali'an'o'n, la antaŭ'a'n Ĝeneral'a'n Guberni'estr'o'n, Kavalir'o'n William [Vilĉjo] McKell. Vilĉjo hav'is profund'a'n kon'o'n de Aŭstrali'a'j afer'o'j—art'o, muzik'o, literatur'o, kaj, kompren'ebl'e, politik'o. Tamen li'a nom'um'o kiel Ŝtat'estr'o est'is kritik'it'a, ĉar li antaŭ'e est'is aktiv'a politik'ist'o—Premier'o de Nov'a Sud-Kimri'o. Est'is skandal'et'o kiam la Prezid'ant'o de la Parlament'o—de la Ĉambr'o de Deput'it'o'j—Archie Cameron, rifuz'is ir'i al la Rezid'ej'o en Yarralumla, en Kanber'o, ĉar li mal'aprob'is la en'ofic'ig'o'n de McKell. En Singapur'o Kavalir'o kaj Kavalir'edz'in'o McKell loĝ'is kun mi kaj mi'a edz'in'o en la oficial'a Aŭstrali'a rezid'ej'o, Glencaird.

Mi ordon'is al Ah Fong, la Ĉin'a ĉef'serv'ist'o, ĉiam propon'i al la Kavalir'o trink'aĵ'o'n kiam li re'ven'is al la dom'o. Unu post'tag'mez'o'n mi trov'is li'n sid'ant'a sur la teras'o kun glas'o da viski'o en la man'o kaj flav'a telegram'o kuŝ'ant'a sur la tabl'e. “Vi sci'as, S-ro Harry,” li dir'is, kiam mi kun'sid'iĝ'is, “kiam oni emerit'iĝ'as de la ofic'o de Ĝeneral'a Guberni'estr'o, ĉio ĉes'as. Oni for'pren'as la nom'o'n de la eks'iĝ'int'o el list'o'j, inkluziv'e de membr'ec'o de klub'o'j, kaj nur la nov'ul'o'n oni invit'as far'i ĉiu'j'n parol'ad'o'j'n. Sed est'as unu afer'o kiu daŭr'as—oni ankoraŭ ricev'as invit'o'j'n al ŝtat'a'j funebr'a'j ceremoni'o'j”. Li paŭz'is, kaj tiam daŭr'ig'is: “Kaj mi ĵus ricev'is invit'o'n al tiu de Archie Cameron”!

En 1965 mi far'iĝ'is la unu'a Aŭstrali'a ambasador'o rezid'ant'a en Belgi'o, kie antaŭ'e reprezent'is ni'n ni'a ambasador'o en Hag'o. Plej'part'e mi'a labor'o rilat'is al la Eŭrop'a'j Komun'um'o'j, sed mi est'is akredit'it'a ankaŭ al la Belg'a kort'eg'o kaj laŭ'ord'e prezent'is mi'a'n leter'o'n de akredit'o, adres'it'a de Elizabeth II, Reĝ'in'o de Aŭstrali'o, al si'a “frat'o” Baudouin.

Vest'it'e per vesper'a frak'o kun blank'a kravat'o kaj akompan'at'e de mi'a stab'o kaj la ceremoni'ĉef'o mi vetur'is en limuzin'o cel'e la palac'o'n. Dum la last'a'j 100 metr'o'j, proksim'um'e, ni hav'is eskort'o'n de rajd'soldat'o'j, preskaŭ la last'a'n foj'o'n kiam oni don'is al ambasador'o tiu'n antikv'a'n honor'o'n. Post la ceremoni'o la Reĝ'o far'is kelk'a'j'n demand'o'j'n, kaj montr'is si'n tre bon'e inform'it'a, tro bon'e por mi'a trankvil'o. Li kred'is ke Aŭstrali'o est'as send'ont'a soldat'o'j'n al Vjetnam'o. Mi dir'is ke ni hav'as milit-konsil'ant'o'j'n en Vjetnam'o, sed neni'u decid'o est'as far'it'a send'i trup'o'j'n. “Sed”, dir'is Reĝ'o Baudouin, “laŭ la Brit'a Brodkast'a Korporaci'o, oni anonc'is tio'n hodiaŭ maten'e!”.

La jar'o 1965 est'is la 150-a dat're'ven'o de la Batal'o de Vaterl'o, do de la decid'a venk'o, far'e de Angli'o kaj ties alianc'ul'o'j, super la arme'o de Napoleono. La fest'ad'o en Bruselo inkluziv'is re'okaz'ig'o'n de la bal'o en la Brit'a ambasad'ej'o la vesper'o'n antaŭ la batal'o. La aktual'a Duk'o de Wellington est'is tie, kun'e kun la Ge'duk'o'j de Kent el Angli'o, sed est'is neni'u post'e'ul'o de Bonapart'o.

La vilaĝ'o Vaterl'o apud Bruselo est'is kon'at'a vid'ind'aĵ'o por turist'o'j, kaj Aŭstrali'a'j vizit'ant'o'j ĉiam dezir'is ĝi'n vid'i. Ŝajn'e ne nur la diplomat'o'j en la Aŭstrali'a ambasad'o konstant'e pilgrim'is tie'n. Princ'in'o Lili'a'n, edz'in'o de Reĝ'o Leopold'o, antaŭ'a reĝ'o de Belgi'o, kiu loĝ'is je la rand'o de Bruselo, em'is rakont'i ke foj'e ŝi konduk'is grup'o'n da Uson'a'j vizit'ant'o'j al la batal'kamp'o. Ŝi montr'is al ili kie la Imperi'estr'o Napoleono star'is kun si'a stab'o, kaj kie la Angl'a general'o la Duk'o de Wellington direkt'is la batal'o'n.

La vizit'ant'o'j aŭskult'is sed ne far'is mult'a'j'n demand'o'j'n. Dum la hejm'e'n'vetur'ad'o, tamen, ŝi aŭd'is ke ili debat'as pri io. Unu dir'is al ali'a: “Kial, do, ni ne demand'u al the Princ'in'o”? Do unu el ŝi'a'j gast'o'j demand'is: “Dir'u, Princ'in'o, ĉu la Batal'o de Vaterl'o est'is en la Unu'a aŭ la Du'a Mond'milit'o?”

La Reĝ'o Leopold'o hav'is tre aktiv'a'n mens'o'n kaj, inter ali'a'j projekt'o'j, li pri'pens'is vizit'o'n al Aŭstrali'o. Prepar'ant'e, li far'is serioz'a'n stud'o'n de la histori'o kaj kutim'o'j de la Aŭstrali'a'j aborigen'o'j. Ankaŭ li est'is ankoraŭ bon'eg'a golf'ist'o, kun handikap'o de nur 6 aŭ 8. Pro li'a si'n'ten'o, kiu'n oni opini'is defet'ism'a, en 1940 kiam la Nazi'o'j invad'is Belgi'o'n, oni organiz'is post la milit'o referendum'o'n por decid'i ĉu li re'ven'u al la tron'o. Pli'mult'o de la Belg'a popol'o voĉ'don'is favor'e al re'ven'o, sed Paul Henri Spaak kaj la social'ist'o'j kred'is ke est'i Reĝ'o de la Belg'o'j bezon'as pli ol nud'a'n pli'mult'o'n. Li kaj li'a'j koleg'o'j stimul'is manifestaci'o'j'n en la strat'o'j insist'ant'e ke Leopold'o ced'u la ofic'o'n al la jun'a Reĝ'o Baudouin. Tiel la si'n'sekv'o de mis'fortun'o'j, kiu'j inkluziv'is la mort'o'n de li'a unu'a edz'in'o, Reĝ'in'o Astrid, daŭr'is. Li neniam akcept'is ke est'is kia ajn rilat'o kun la fakt'o ke li ĉe'est'is kiam la tomb'o de la Egipta reĝ'o Tutanhkamen mal'ferm'iĝ'is. Kiam oni demand'is al li pri tiu afer'o, la eks'reĝ'o respond'is: “Est'as mit'o ke est'iĝ'is mal'bon'a fortun'o. Kompren'ebl'e tio est'as sen'sens'aĵ'o. Rigard'u mi'n—mi ĉiam est'is feliĉ'a vir'o”.

En maj'o 1968, dum mi part'o'pren'is en konferenc'o de U.N. en Vieno pri la jur'o de traktat'o'j, mi'a Reg'ist'ar'o pet'is ke mi trans'pren'u la ambasad'o'n en Sajgon'o, kaj ke mi for'ir'u el Belgi'o kiel ebl'e plej baldaŭ. Ĵus okaz'is la ofensiv'o de la Tet'fest'o, kiam geril'o'j de la Vietkongo penetr'is la Uson'a'n ambasad'o'n en Sajgon'o, kaj esper'o'j por la firm'a star'ig'o de la Respublik'o Vjetnam'o en la sud'o est'is frakas'it'a'j. Mi akompan'is mi'a'n edz'in'o'n al restoraci'o por bon'a tag'manĝ'o antaŭ ol inform'i ŝi'n pri la nov'aĵ'o!

En Vjetnam'o ambasador'o'j oft'e mult'e vojaĝ'is kun Prezident'o Nguyen Van Thieu kiam li vizit'is divers'a'j'n provinc'a'j'n centr'o'j'n. Unu provinc'estr'o por oficial'a lunĉ'o inkluziv'is hak'it'a'n kobr'o'n en la menu'o. Mi opini'is ke est'as mi'a dev'o, ĉar la ŝtat'estr'o ĉe'est'as, manĝ'i almenaŭ iom'et'e de ĉiu menu'er'o. Mi farad'is mi'a'n diplomat'a'n plej bon'o'n kiam la Prezident'o klin'iĝ'is trans la tabl'o'n kaj flustr'is: “Mi opini'as ke ve jam far'is vi'a'n dev'o'n, ambasador'a Moŝt'o!”

La Aŭstrali'a ambasad'o en Sajgon'o de temp'o al temp'o dispon'is pri aviad'il'o Dakot'a (DC3), administr'at'a de la Aŭstrali'a flug'arme'o (R.A.A.F.) por serv'i Aŭstrali'a'j'n ambasad'o'j'n en Sud'orient'a Azi'o. Oni organiz'is tut'semajn'a'j'n vizit'o'j'n al ok provinc'o'j, port'ant'e la tut'a'n stab'o'n kaj interpret'ist'o'j'n, kun sur'ter'iĝ'o'j en la ĉef'urb'o de ĉiu provinc'o. La last'a'n tag'o'n la aviad'il'o kutim'is vizit'i unu el la preter'mar'bord'a'j insul'o'j kun bon'a strand'o, kie ni pov'is verk'i ni'a'n raport'o'n. Dum unu el tia'j ambasad'a'j rond'vojaĝ'o'j ni vizit'is vilaĝ'o'n de mont'ar'an'o'j, kie oni invit'is mi'n “trink'i el la vaz'o”. Tio signif'is trink'ad'o'n tra pajl'er'o el grand'a argil'a vaz'o plen'a ĝis la rand'o per ne'ident'ig'it'a kaj ŝajn'e mal'bon'gust'a ferment'aĵ'o. Por mal'ebl'ig'i nur ŝajn'a'n trink'ad'o'n, unu el la mont'ar'a'j vir'o'j star'is apud la vaz'o por ĝi'n plen'ig'i ĝis la rand'o de'nov'e kaj tiel montr'i al la kun'est'ar'o preciz'e kiom ĉiu eminent'a vizit'ant'o trink'is. Sub tiu prem'o de publik'a opini'o, mi sukces'is glut'i mi'a'j'n du deci'litr'o'j'n kaj post'viv'is.

Kiel reprezent'ant'o'j de si'a'j land'o'j, ambasador'o'j est'as oft'e ofend'iĝ'em'a'j pri si'a'j rang'o kaj lok'o en la “laŭ'vic'a ord'o” en diplomati'a'j fest'o'j. Feliĉ'ig'e, post mult'a'j jar'o'j da disput'ad'o, traktat'o est'is sub'skrib'it'a kiu preskrib'is ke prioritat'o est'os baz'at'a sur la dat'o kiam la ambasador'o prezent'is si'a'j'n akredit'il'o'j'n al la ŝtat'estr'o. Tamen ankoraŭ est'as iom da naci'a rival'ad'o inter ambasador'o'j. En Bankok'o la Brit'a Ambasad'ej'o hav'is la plej alt'a'n flag'stang'o'n. La Uson'a ambasador'o decid'is met'i si'a'n land'o'n je la pint'o, per la Stel'o'j kaj Stri'o'j. Li demand'is al la Brit'a ambasador'o la alt'ec'o'n de la stang'o ĉe la Brit'a rezid'ej'o. Post'e li instal'is stang'o'n kiu est'is du metr'o'j'n pli alt'a. Sed la Brit'o est'is pli ruz'a. Oni trov'is ke la Brit'a flag'stang'o est'as ankoraŭ unu metr'o'n pli alt'a!

Unu el ni'a'j plej bon'a'j amik'o'j en Sajgon'o est'is la ĉef'a konsil'ant'o de la Prezident'o pri ekster'land'a'j afer'o'j kaj strategi'o, Nguyen Phu Duc, kiu invit'is ni'n al si'a edz'iĝ'o. La post'a fest'o hav'is ĉiu'j'n special'a'j'n er'o'j'n de Aŭstrali'a edz'iĝ'banked'o, inkluziv'e tri'etaĝ'a'n kuk'eg'o'n kiu'n Duc kaj li'a jun'a edz'in'o dis'pec'ig'is per tranĉ'il'o. Ili demand'is ĉu ni ŝat'as la aranĝ'o'j'n por la akcept'o. Mi respond'is ke ili est'as bon'eg'a'j, sed al'don'is ŝerc'e ke je strikt'e aŭtentik'a ge'edz'iĝ'o neces'us glav'o por tranĉ'i la kuk'o'n. Post kelk'a'j semajn'o'j ni part'o'pren'is en banked'o en la Palac'o honor'e al S-ro Holyoake, la Ĉef'ministr'o de Nov-Zelando. Kiam al'ven'is la moment'o por la desert'o, en'ir'is la kuir'ist'o eskort'ant'e grand'eg'a'n kuk'o'n. Sekv'is oficir'o kun nud'a glav'o.

Ĉar Kamboĝo kaj la Respublik'o (Sud-)Vjetnam'o hav'is ne'solv'it'a'n land'lim'a'n disput'o'n, ili romp'is diplomati'a'j'n rilat'o'j'n. Princ'o Sihanouk, kiu hav'is alt'a'n estim'o'n por la Aŭstrali'a Ambasador'o Noel Deschamps, pet'is Aŭstrali'o'n pri'zorg'i la interes'o'j'n de Kamboĝo en Sajgon'o. En Decembr'o 1969, akompan'at'e de mi'a'j edz'in'o kaj pli jun'a fil'in'o, mi vizit'is Kamboĝon por raport'i al “mi'a Princ'o”. Sihanouk akcept'is ni'n en Battambang, kie li inaŭgur'as nov'a'n suker'fabrik'o'n. Li don'is al ni honor'seĝ'o'j'n en la ceremoni'o. Dum lunĉ'o ni sid'is kun la Princ'o kaj Princ'in'o Monique. Ambasador'o'j kiu'j rezid'is en Phnom Penh sid'is, envi'e, ĉe ali'a'j tabl'o'j. Sihanouk entuziasm'is pri si'a ven'ont'a vizit'o al Franci'o, kie li intenc'is uz'i la akv'a'n diet'o'n en Grasse, la Franc'a ban'urb'o. “Kio'n far'os vi'a Princ'a Moŝt'o post fin'o de la diet'o?” mi demand'is. Sihanouk respond'is: “Nu, mi ir'os al Parizo, kompren'ebl'e, kaj ĝu'os bon'a'n tag'manĝ'o'n ĉe la restoraci'o Tour d’Argent ”!

Diplomat'o'j almenaŭ sci'as pri si'a lok'o en la vic'o'list'o. Je la funebr'a'j ceremoni'o'j pri la mort'o de Elizabeta, Reĝ'in'o de la Belg'o'j, la ĉef'ofic'ist'o pri diplomati'a'j ceremoni'o'j vic'ig'is la misi'ĉef'o'j'n en taŭg'a ord'o, sed sci'iĝ'is ke ili rigard'as mal'ĝust'a'direkt'e'n. Mank'is temp'o ĉar la ceremoni'a promen'ad'o est'is tuj komenc'iĝ'ont'a, sed est'is neni'u konfuz'o. La Dojen'o de la Diplomat'a Korpus'o far'is U-turn'iĝ'o'n kaj la ali'a'j ambasador'o'j invers'ig'is si'n fulm'o'rapid'e, sen'erar'e konserv'ant'e si'a'n vic'ord'o'n.

pionir'o'j de la diplomati'o

En 1940, kiam mi ankoraŭ est'is student'o en Oksford'o kiel stipendi'ul'o Rhodes, oni akcept'is mi'n, post ekzamen'o en Londono, kiel tri'a'n sekretari'o'n en la Departement'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j en Kanber'o. Dum mi atend'is en pro'milit'a vic'o ŝip'o'n al Aŭstrali'o, mi labor'is volont'ul'e en la Ofic'ej'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j en Londono, por gajn'i spert'o'n. Mi verk'is artikol'et'o'j'n, ĉe'est'is parol'ad'o'j'n en la Reĝ'a Institut'o pri Inter'naci'a'j Afer'o'j kaj vizit'is ofic'ist'o'j'n en la Brit'a Ofic'ej'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j.

Unu ofic'ist'o plend'is al mi ke pro la bomb'atak'o'j oni ne plu pov'is konduk'i si'a'n hund'o'n al la ofic'ej'o. Li dev'is send'i si'a'n al hund'loĝ'ej'o en la kamp'ar'o. Li jam renvers'is la bovl'et'o'n kiu antaŭ'e ten'is la hund'a'n nutr'aĵ'o'n. Tie ĝi rest'is ĝis la fin'o de la milit'o, kiam hund'o'j de'nov'e rajt'is ven'i al la ofic'ej'o. S-ro S.M. Bruce, ĉef'o de la Aŭstrali'a Alt'komisi'o, koment'is ke “ĉe la Angl'o'j la hund'o'j est'as pli grav'a'j ol pur'ec'o” (li'a fraz'tord'aĵ'o “dogliness comes before cleanliness” est'as mal'facil'e traduk'ebl'a: oni pov'us ebl'e dir'i: ĉe la Angl'o'j hund'a diet'o est'as pli grav'a ol Di'o”).

Per la vapor'ŝip'o Orcades ni vojaĝ'is el Southampton ĝis Aŭstrali'o, ĉirkaŭ la Kab'o de Bon'a Esper'o en Sud-Afrik'o. Grand'a proporci'o de la pasaĝer'o'j est'is mal'grand'a'j infan'o'j kiu'j for'las'is, kun si'a'j patr'in'o'j, la milit'region'o'n, por ir'i al la relativ'a sekur'ec'o de Aŭstrali'o. La adolt'o'j sur'ŝip'e, tim'ant'e ke ses semajn'o'j sen okup'o far'us la kondut'o'n de eĉ la plej bon'a'j infan'o'j ne'toler'ebl'a, decid'is organiz'i lern'ej'o'n. Est'is klas'o'j pri divers'a'j lingv'o'j, kaj pri rol'lud'ad'o kaj aktor'ad'o. Mi propon'is instru'i Aŭstrali'a'n histori'o'n, kaj kun'met'is kelk'a'j'n “lecion'o'j'n” kiu'j konsist'is ĉef'e el la aventur'o'j de fru'a'j Aŭstrali'a'j esplor'ist'o'j. Unu knab'et'o raport'is al si'a patr'in'o ke Aŭstrali'a histori'o ne est'as aŭtentik'a histori'o, sed nur rakont'o'j. La memor'aĵ'o'j de la eminent'a Aŭstrali'a histori'ist'o Manning Clark rivel'is ke li vojaĝ'is en la sam'a ŝip'o. Sed li est'is unu'a'klas'a pasaĝer'o kaj ne vizit'is ni'a'j'n klas'o'j'n.

La Aŭstrali'a diplomati'a serv'o est'as tre jun'a laŭ inter'naci'a'j norm'o'j.

En 1940 est'is nur tri ekster'land'a'j misi'o'j, krom Komerc'a'j Komision'o'j: Legaci'o en Vaŝington'o, Alt'komisi'o en Otav'o kaj Inter'rilat'a Ofic'ej'o en Londono. La Departement'o en Kanber'o okup'is nur ok mal'grand'a'j'n ĉambr'o'j'n en la Okcident'a Ofic'ej'blok'o. Tamen ni hav'is kelk'a'j'n ag'em'a'j'n pionir'o'j'n.

Unu el ni'a'j fru'a'j entrepren'o'j, kiam John McEwen est'is Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j en 1940, est'is help'i la Liber'a'j'n Franc'o'j'n de General'o De Gaulle pren'i pov'o'n en Nov-Kaledonio. La Franc'o'j neniam forges'is tiu'n event'o'n. Dum vizit'o al Strasburgo en 1966 por konversaci'o'j kun la Komisi'it'o'j de la Eŭrop'a Komun'um'o, S-ro McEwen dezir'is vizit'i la antaŭ'a'n Lini'o'n Maginot. Ĝi ne est'is vizit'ebl'a por ordinar'a'j turist'o'j, sed por McEwen de Aŭstrali'o Parizo far'is escept'o'n kaj mi hav'is la spert'o'n supr'e'n'ir'i kun la Ministr'o (tiam pri Komerc'o) el la sub'ter'a'j tunel'o'j por rigard'i la kamp'ar'o'n el afust'o'tur'et'o. McEwen tre fier'is pri si'a krom'nom'o “Nigr'a Joĉjo”, kaj foj'e, kiam ni fest'is li'a'n nask'iĝ'dat'o'n en Ĝenevo met'ant'e grand'eg'a'n nigr'a'n pup'aĉ'o'n en li'a'n lit'o'n, li send'is dank'telegram'o'n sub'skrib'it'a'n “Je'a'n Lenoir” (Johano la Nigr'a).

McEwen-on sekv'is, kiel Ministr'o, Kavalir'o Frederick Stewart el Sidnej'o. Li pli kapabl'is sur la kamp'o'j transport'o kaj soci'a'j serv'o'j ol pri ekster'land'a'j afer'o'j. Baldaŭ post kiam li far'iĝ'is Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, Stewart dir'is al grup'o da oficial'a'j vizit'ant'o'j el Taj'land'o, ĉiu'j Budh'ist'o'j, ke la mond'o nepr'e dev'as re'ven'i al la observ'ad'o de bon'a'j, tradici'a'j, krist'an'a'j princip'o'j.

Stewart est'is Metod'ist'a laik'a predik'ist'o, preskaŭ tut'e puritan'a. Li mal'am'is la tabak'o'n, kaj por evit'i cigared'fum'o'n, laŭ oni'dir'o, li foj'e vojaĝ'is en trajn'kupe'o nur por vir'in'o'j. Post'e, kiam mi menci'is al la politik'ist'o R.G.

Menzies ke Stewart nek fum'is tabak'aĵ'o'j'n nek drink'is, Menzies respond'is: “Ne, sed li ĉen'maĉ'ad'is bombon'o'j'n”.

Dum kelk'a'j monat'o'j mi deĵor'is provizor'e kiel privat'a sekretari'o de Stewart. Unu tag'o'n, en la ofic'konstru'aĵ'o de la Aŭstrali'a Federaci'o en Sidnej'o, la poŝt'aĵ'o'j inkluziv'is leter'o'n de la el'don'ist'o'j de la gazet'o “ Man ”

[Vir'o], kiu'j propon'is far'i i'o'n por help'i venk'o'n en la milit'o. Specimen'o de propon'at'a numer'o est'is kun'e. Ĝi inkluziv'is kelk'a'j'n patriot'a'j'n artikol'o'j'n, sed la ĉef'a al'log'o rest'is la tradici'a du'paĝ'a centr'a bild'o de nud'ul'o. Kiam ven'is la hor'o por lunĉ'i, la Ministr'o invit'is mi'n kun'manĝ'i en la restoraci'o.

Antaŭ ol mi pov'is klar'ig'i, li met'is ĝi'n sub si'a'n brak'o'n kaj dir'is ke li tra'rigard'os ĝi'n dum lunĉ'o. En la restoraci'o est'is Kavalir'in'o Mary, la edz'in'o de la veteran'a eks'ĉef'ministr'o Vilĉjo Hughes. S-ro Stewart invit'is ŝi'n ven'i al ni'a tabl'o. Ŝi mir'is kiam Stewart, don'int'e la mend'o'j'n al la kelner'o dir'is: “Nun, S-ro Harry, ni rigard'u ĉi tiu'n gazet'o'n” kaj montr'is la ekzempler'o'n de Man .

La konstant'a Sekretari'o de la Departement'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j en la tri'dek'a'j jar'o'j est'is Kolonel'o W.R. Hodgson, kiu est'is, antaŭ preskaŭ 30 jar'o'j, membr'o de la unu'a klas'o en la tiam nov'a Milit'ist'a Kolegi'o en Duntroon apud la nun'a Kanber'o. Vund'it'e dum la unu'a batal'o de la Aŭstrali'a arme'o kontraŭ la Turk'o'j sur la du'on'insul'o Gallipoli, li stud'is la jur'o'n kaj far'is karier'o'n en la inform'a serv'o de la arme'o kaj post'e kiel ĉef'o de la nov'a Departement'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j. La Naci'a Reg'ist'ar'o apog'is si'n sur konsil'o'j far'e de li kaj de la Departement'o, kvankam la ĉef'ministr'o de'pend'is ankaŭ de S-ro S.M. Bruce (post'e Lord'o Bruce), la Alt'a Komisi'it'o de Aŭstrali'o en Londono.

Post kelk'a'j jar'o'j Hodgson deĵor'is kiel Alt'a Komisi'it'o en Otav'o, Reprezent'ant'o de Aŭstrali'o ĉe Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j en Nov-Jork'o kaj ambasador'o en Franci'o. En Nov-Jork'o li tre ĝu'is vort'batal'et'o'j'n kun la Sovetiaj reprezent'ant'o'j. Unu tag'o'n Andre'i Gromyko konstant'e inter'romp'is Hodgson per fals'a'j plend'o'j pri procedur'a'j punkt'o'j. Fin'e, kiam la hor'o de lunĉ'o al'proksim'iĝ'is, Hodgson koler'iĝ'is kaj dir'is per si'a tre Aŭstrali'a parol'manier'o: “Prezid'ant'a Moŝt'o, ŝajn'as al mi ke S-ro Gromyko ne dezir'as kondut'i laŭ la normal'a'j regul'o'j de U.N. Tio konven'as por mi. Post lunĉ'o mi volont'e labor'os laŭ la regul'o'j de Rafferty”. En la Aŭstrali'a idiom'o tio signif'as “sen kia'j ajn regul'o'j”. Dum la paŭz'o por lunĉ'o mistifik'it'a Rus'a diplomat'o ven'is al mi kaj dir'is: “S-ro Gromyko dezir'as hav'i ekzempler'o'n de la regul'o'j de Rafferty”.

Fakt'e Andre'i Gromyko tre bon'e kon'is la normal'a'n kaj Uson'a'n spec'o'j'n de la Angl'a lingv'o. Ankaŭ pro si'a spert'o kiel Sovetia Ambasador'o en Vaŝintono kaj kiel reprezent'ant'o ĉe Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j en Nov-Jork'o li kompren'is Uson'a'j'n instituci'o'j'n. Li kompren'is ke “Dem Bums” signif'as la basbal'a'n team'o'n Dodgers de Brooklyn. Sed li'a konversaci'a respond'ad'o ne est'is tre bril'a. Dum lunĉ'o kun mi en 1947, kiam ni diskut'is la inter'naci'a'n reg'ad'o'n de atom'energi'o, li re'asert'is ke la solv'o est'us detru'o de ĉiu'j atom'bomb'o'j far'e de ĉiu'j naci'o'j. Tiu'temp'e Uson'o est'is la nur'a naci'o kiu eksplod'ig'is nukle'a'n arm'il'o'n, aŭ kiu jam evolu'ig'is la kapabl'o'n produkt'i nukle'a'n energi'o'n. Mi sugest'is al Gromyko ke li'a propon'o simil'as postul'o'n ke ĉiu land'o eksterm'u si'a'j'n kanguru'o'j'n. Li respond'is, kun sen'emoci'a vizaĝ'o, ke est'us bedaŭr'ind'e se oni detru'us ĉiu'j'n kanguru'o'j'n, ĉar li kutim'e port'ad'as ŝu'o'j'n el kanguru'led'o.

Kiam la Labor'parti'o akir'is la pov'o'n en 1941, D-ro H.V. Evatt far'iĝ'is Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j. Oni send'is mi'n al la Parlament'ej'o por est'i provizor'e li'a privat'a sekretari'o. Evatt est'is tre postul'em'a person'o. Li nepr'e dev'is hav'i pli bon'a'n ĉambr'o'n kaj pli bon'a'j'n komunik'il'o'j'n kun la ĉef'ministr'o ol rival'a ministr'o “Ponard'ist'o” Joĉjo Beasley el Nov'a Sud'kimri'o. Ankaŭ li dezir'is instru'i al la Departement'o ĝi'a'n sub'ec'a'n rol'o'n.

Por tio li instrukci'is al mi akir'i el la Departement'o kopi'o'n de ĉiu telegram'o, “en” kaj “el”, el la pas'int'a jar'o. Kiam mi trans'ig'is tiu'n ukaz'o'n al Kolonel'o Hodgson, li dir'is ke cert'e la Ministr'o intenc'is pet'i nur “ĉiu'j'n grav'a'j'n telegram'o'j'n”. Kvankam mi ripet'is la instrukci'o'n, li al'port'is, post unu aŭ du hor'o'j, mal'grand'a'n fask'o'n da telegram'o'j en si'a el'uz'it'a led'a akt'uj'o. Li rest'is kun D-ro Evatt nur kelk'a'j'n sekund'o'j'n. Dum li lam'ir'is preter mi'a'n skrib'tabl'o'n—pro si'a milit'vund'o—li koment'is: “Vi prav'is, Harry, li dezir'is la damn'it'a'n tut'aĵ'o'n!”

Mi'a posten'o kiel privat'a sekretari'o al Evatt est'is, ek de la komenc'o, provizor'a. Oni rapid'e anstataŭ'ig'is mi'n per D-ro John Burton, diplom'it'o de la Londona Kolegi'o de Ekonomik'o. Baldaŭ post'e okaz'is la Japan'a atak'o al Pearl Harbour, kaj kiam la Japan'o'j okup'is Singapur'o'n mi ricev'is permes'o'n de la departement'o en'ir'i la Aŭstrali'a'n arme'o'n. Ne antaŭ 1944 mi de'nov'e vid'is Evatt. Tiam mi est'is diplomat'o en Otav'o, ĉef'urb'o de Kanado, kie mi serv'is en la Alt'komision'o sub unu'e General'o Vilhelm'o Glasgow kaj post'e li'a anstataŭ'ant'o S-ro Alfred Stirling.

Foj'e Stirling ricev'is telegram'o'n kiu inform'is ke Evatt al'ven'os al Halifax, la orient'kanad'a haven'o, per la ŝip'o Île de Franc'e . La telegram'o postul'is ke ni organiz'u transport'o'n tiel ke li pov'u elekt'i vojaĝ'o'n el Halifax al Nov-Jork'o ĉu aviad'il'e ĉu trajn'e. Ĉar ne est'is flug'o'j rekt'a'j inter tiu'j du urb'o'j, ni prunt'e'pren'is la oficial'a'n aviad'il'o'n de la ĉef'ministr'o, tip'o Liberator, kiu'n la Alt'a Komisi'it'o kaj mi uz'is por flug'i al Halifax. Mi persvad'is la Fer'voj'a'n Kompani'o'n “Kanada-Pacifik'a” dispon'ig'i special'a'n trajn'o'n atend'ant'a'n en Halifax. Kiam la ŝip'o al'ven'is ni tim'is ke est'os mal'facil'aĵ'o'j, ĉar persist'em'a ofic'ist'o de la Uson'a dogan'serv'o, kiu deĵor'is en Halifax laŭ iu inter'konsent'o kun la Kanad'an'o'j, insist'is ke li nepr'e dev'as vid'i D-ro'n Evatt tuj kaj person'e. Feliĉ'e, evident'iĝ'is ke li'a nur'a misi'o est'is bon'ven'ig'i la Ministr'o'n al la Nord-Amerik'a kontinent'o kaj salut'i li'n en la nom'o de la Uson'a reg'ist'ar'o. Kiam la Alt'a Komisi'it'o inform'is D-ro'n Evatt pri la elekt'ebl'ec'o'j pri transport'o, li turn'is si'n al si'a asist'ant'o, Sam Atyeo, kaj demand'is: “Kiu'n metod'o'n ni uz'u, Sam?” “Mi opini'as, ke est'us agrabl'e vojaĝ'i per trajn'o” respond'is Sam. Tiel okaz'is ke S-ro Stirling kaj mi re'ir'is al Otav'o por eksplik'i, kiel ebl'e plej konvink'ig'e, kial D-ro Evatt ne vol'is uz'i la Liberator.

Tiu Sam Atyeo est'is laŭ'profesi'e art'ist'o, sed li est'is labor'int'a en la Aŭstrali'a ofic'ej'o por akir'o de milit'proviz'o'j en Nord-Amerik'o, kaj li est'is lert'a pri divers'a'j afer'o'j. Ankaŭ li bon'e sci'pov'is la Franc'a'n. Kiam Evatt elekt'iĝ'is Prezid'ant'o de la Ĝeneral'a Asemble'o en Parizo, Sam hazard'e respond'is al la telefon'o. La parol'ant'o demand'is ĉu li parol'as kun la Prezid'ant'o de la Mond'o (le Président du Mond'e). Sam, per si'a Pariza Franc'a, respond'is: “N'o'n, c’est le Président du demi-mond'e qui parle” (“Ne, parol'as la prezident'o de la Du'on'mond'o”).

Dum si'a period'o kiel Prezid'ant'o de la Asemble'o en 1950, Nasrollah Entezam de Irano don'is simil'a'n sprit'a'n respond'o'n. Unu el la ĵurnal'ist'o'j far'is special'e mal'facil'a'n, eĉ malic'a'n demand'o'n, kiu'n Entezam sci'is kiel cert'e stimul'it'a'n de la Rus'a deleg'it'ar'o. “Ĉu vi est'as raport'ist'o por la gazet'agent'ej'o Tass?” li enket'is, post respond'o al la demand'o. La ĵurnal'ist'o dir'is ke li reprezent'as la Pol'a'n gazet'organiz'o'n. “Ho!” dir'is Entezam, “nur demi-tass'e” (du'on-tas'o).

La Alt'a Komisi'it'o en Otav'o, Kavalir'o William Glasgow, est'is eminent'a Aŭstrali'an'o kiu est'is oficir'o en la Milit'o inter la Brit'a Imperi'o kaj la Bur'o'j de Sud-Afrik'o je la komenc'o de la jar'cent'o, kaj post'e general'o komand'ant'a Aŭstrali'a'n divizi'o'n en Franci'o en la Unu'a Mond'milit'o. Li post'e far'iĝ'is senat'an'o kaj Ministr'o pri la Defend'ad'o. La Kanad'an'o'j ŝat'eg'is la sen'afekt'a'n Aŭstrali'an'o'n. Mal'simil'e al la diplomat'o tradici'a, se Glasgow dir'is “Jes” tio signif'is “Jes”.

Unu el la task'o'j de Glasgow est'is pri'zorg'i la mil'o'j'n da Aŭstrali'an'o'j de la Aŭstrali'a flug'arme'o kiu'j est'is en Kanadaj lern'ej'o'j de la Aer-instru'ad'a Projekt'o de la Brit'a Komun'regn'ar'o. Li vizit'is ili'n en ili'a'j kamp'ad'ej'o'j, star'ig'is klub'o'n en Halifax, la haven'o el kie ili en'ŝip'iĝ'is por ir'i al la front'o en Eŭrop'o, kaj hav'is intim'a'j'n kontakt'o'j'n kun la Misi'o de la Reĝ'a Aŭstrali'a Aer'arme'o en Otav'o. Feliĉ'e est'is tre mal'mult'e da problem'o'j, kvankam foj'e tut'a Kanada urb'o ek'ag'ad'is por serĉ'i la (mit'a'n!) talisman'o'n de nov'a grup'o da lern'ant'o'j—blu'a'n kanguru'o'n!

La ali'a ĉef'a task'o de Glasgow est'is pri'trakt'i la politik'a'j'n aspekt'o'j'n de la Reciprok'a Help'o'program'o, la Kanada ekvivalent'o de la Uson'a Prunt'o'lu'o. Dum la milit'o Kanado proviz'is mult'e da milit'material'o al la kontraŭ'faŝist'a'j alianc'ul'o'j. La Kanad'an'o'j konstru'is du ŝip'o'j'n por port'i var'o'j'n al Aŭstrali'o, kiel part'o'n de la tiel'nom'it'a “Ŝip'line'o de la Park'o'j”, ĉar la ŝip'o'j nom'iĝ'is laŭ Kanadaj park'o'j ekzempl'e “Park'o Algonquin”. Por la nov'a'j “Aŭstrali'a'j” ŝip'o'j oni dezir'is hav'i la nom'o'j'n de Aŭstrali'a'j park'o'j.

Post konsult'o ĉe la Aer'arme'a Misi'o mi rekomend'is ke unu ŝip'o port'u la nom'o'n de park'o en Melburn'o—Park'o Fawkner, nom'it'a honor'e al Viktoria pionir'o, kaj ke la ali'a est'u “Taronga Park'o” laŭ fam'a zoologi'a ĝarden'o apud Sidnej'o.

Kiam la edz'in'o de la Alt'a Komisi'it'o lanĉ'is la ŝip'o'n “Taronga Park'o”, en la haven'o Sankt'a Johano, Nov'a Brunsviko, oni pentr'is grand'eg'a'n kanguru'o'n sur la flank'o'n de la ŝip'o, kun ŝip'et'o en la “poŝ'o”. La ĵurnal'o'j raport'is, kaj en la urb'o Toront'o la best'o'ĝarden'o memor'ig'is, ke ĝi ŝuld'as al Taronga Park'o urs'id'o'n kiu'n ĝi ne pov'is send'i pro la mank'o de ŝip'o'j dum la milit'o. La aŭtoritat'ul'o'j de la ĝarden'o demand'is ĉu ili pov'os send'i urs'id'o'n al Sidnej'o kiel talisman'o'n por la unu'a vojaĝ'o. La estr'o de Taronga Park'o ĝoj'eg'is, kaj inform'is ke est'as ali'a'j best'o'j kiu'j'n li ŝat'us sam'e ricev'i.

Do oni prepar'is par'o'n da urs'id'o'j, kaj po du ruĝ'a'j'n sciur'o'j'n, griz'a'j'n sciur'o'j'n, kaj stri'it'a'j'n sciur'o'j'n, kaj ankaŭ par'o'n da mefit'o'j sen'ig'it'a'j je si'a'j odor'aĉ'far'a'j gland'o'j. Pro prokrast'o unu urs'id'o en'ir'is si'a'n vintr'o'dorm'o'n, kaj oni dev'is trov'i ali'a'n. Sed fin'e la Taronga Park'o ek'vojaĝ'is kvazaŭ modern'a arke'o. La gazet'ar'o not'is ke la gard'ist'o est'as iu Sinjor'o Papag'o. La nur'a raport'o kiu ating'is la Aŭstrali'a'n ofic'ej'o'n en Otav'o est'is ke ĉiu'j best'o'j al'ven'is en bon'a ord'o, kun escept'o de unu griz'a sciur'o kiu mort'is dum la vojaĝ'o, kaj la mefit'o'j, kiu'j eskap'is el si'a kaĝ'o kaj est'as ie en la hold'o de la ŝip'o. Oni koment'is ke esper'ebl'e oni inform'os la dok'ist'o'j'n ke la mefit'o'j est'as sen'odor'ig'it'a'j!

Kavalir'o William Glasgow est'is bon'a amik'o de la veteran'a Aŭstrali'a politik'ist'o William (Vilĉjo) Hughes. Kavalir'o William memor'ig'is ke dum la Unu'a Mond'milit'o la “Et'a Fos'ist'o”—tiel oni nom'is li'n pro li'a mal'grand'a statur'o—du'foj'e vetur'is al Eŭrop'o por vizit'i la Aŭstrali'a'j'n soldat'o'j'n. Kiam la du'a'n foj'o'n li vizit'is la divizi'o'n de Glasgow unu el la soldat'o'j ŝov'is si'n antaŭ'e'n kaj don'is al Hughes fot'o'n far'it'a'n dum la antaŭ'a vizit'o. “Mi bedaŭr'as ke ĝi ne just'e bild'ig'as vi'n”, dir'is la soldat'o. “Kio'n mi'a vizaĝ'o bezon'as,” respond'is Hughes, “est'as ne just'ec'o sed kompat'o”.

Unu el la fam'a'j orator'o'j de Kanado est'is Leon'ard Brockington. Mi memor'as apart'e li'a'n pri'skrib'o'n de flug'o en aviad'il'et'o Piper Cub— “kvazaŭ oni rajd'us sen'sel'e sur papili'o”. Kiam Brockington est'is vizit'ont'a Aŭstrali'o'n, Glasgow skrib'is al Hughes dir'ant'e al li ke la vizit'ont'o est'as la “plej bon'a far'ant'o de publik'a'j parol'ad'o'j en Kanado.” Hughes respond'is ke Brockington ne est'os sen kun'ul'o'j ĉar “plej bon'a'j parol'ad'ant'o'j” en Aŭstrali'o est'as mult'eg'a'j.

En Vaŝington'o, kie mi deĵor'is inter 1946 kaj 1949, la Ministr'o en la Legaci'o est'is spert'ul'o pri inter'naci'a'j afer'o'j, el Viktorio, Kavalir'o Frederic Eggleston. Post'e la Aŭstrali'a Reg'ist'ar'o, tiam de la Labor'parti'o, nom'um'is S-ro'n N.J.O. Makin, antaŭ'a Ministr'o pri la Mar'arme'o, el Sud-Aŭstrali'o, kiel Ambasador'o'n. Li vojaĝ'is al mult'a'j part'o'j de Uson'o kaj, kvankam li est'is abstinenc'ul'o, li kaj li'a edz'in'o Ruby bon'e gast'ig'is kaj akir'is mult'a'j'n amik'o'j'n.

Post la pli'alt'ig'o de la Legaci'o al la rang'o de Ambasad'o, la unu'a tia en la Aŭstrali'a serv'o, oni invit'is S-ro'n Makin part'o'pren'i en la radi'o'program'o “Urb'kun'ven'o de la Radi'o” (Town meeting of the air), en grup'o kiu inkluziv'is kelk'a'j'n alt'nivel'a'j'n Uson'a'j'n publik'ul'o'j'n, por debat'i la demand'o'n pri veto'o en Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j. Sen konsult'i iu'n ajn Makin konsent'is part'o'pren'i, sed ni'n avert'is membr'o'j de la stab'o de la Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, D-ro Evatt (kiu konsider'is si'n spert'ul'o pri tiu veto'o), ke se la Ambasador'o fuŝ'os la afer'o'n la Ambasad'o est'as oficial'e kulp'a. Mi aranĝ'is ke mi sid'os kun S-ro Makin sur la podi'o, kaj mi arm'is mi'n per kart'et'o'j sur kiu'j'n mi jam skrib'is la doktrin'o'n laŭ Evatt pri ĉiu demand'o kiu'n oni ebl'e demand'os. Post la prepar'it'a'j parol'ad'o'j al'ven'is la temp'o de demand'o'j el la ĉe'est'ant'ar'o. La unu'a demand'o cel'is la Aŭstrali'a'n ambasador'o'n: “Kio est'as la vid'punkt'o de Aŭstrali'o rilat'e la rajt'o'n de veto'o en la Sekur'ec'a Konsili'o pri reg'ad'o de atom'bomb'o'j?”

Mi rapid'e elekt'is la kart'et'o'n kun la plej last'a deklar'o de D-ro Evatt pri tiu tem'o. Sed S-ro Makin jam est'is ĉe la mikrofon'o. Li respond'is sam'e kiel li respond'us al delikat'a demand'o en la Ĉambr'o de Reprezent'ant'o'j en la parlament'o en Kanber'o. Li dir'is neni'o'n specif'a'n, tamen ĝi impon'is majstr'e. La aŭskult'ant'ar'o aplaŭd'is. Mi met'is mi'a'j'n kart'et'o'j'n en la poŝ'o'n.

Unu'foj'e Makin est'is kun grup'o en la Vaŝington'a staci'dom'o, por adiaŭ'i D-ro'n Evatt kiu pas'ig'is kelk'a'j'n postul'a'j'n tag'o'j'n en Uson'o. Dum la trajn'o ek'vetur'is la Ambasador'o vok'is: “Tri hura'o'j'n por D-ro Evatt”! Kaj dum la trajn'o bru'e rul'iĝ'is for'e'n li al'don'is: “Mi propon'as kvar'a'n hura'o'n!”

Menzies, tiam ĉef'o de la Opozici'o en la parlament'o. Li jam far'iĝ'is bon'e kon'at'a en Uson'o kiel la dum'milit'a gvid'ant'o de Aŭstrali'o. Kiam li parol'ad'is al la Advokat'a Asoci'o oni li'n prezent'is kiel “La Thomas E. Dewey de Aŭstrali'o, la ven'ont'a ĉef'ministr'o”. S-ro Dewey, tiam la favor'at'a kandidat'o por la prezident'ec'o, fakt'e est'is mal'sukces'ont'a post streĉ'a konkur'o kontraŭ Trum'a'n, sed Menzies gvid'is la Liberal'a'n Parti'o'n al venk'o la sekv'a'n jar'o'n.

Oni kritik'is Menzies ĉar li tenac'e ten'is arkaik'a'j'n ide'o'j'n pri la Kron'o, la Brit'a Imperi'o kaj la strategi'o laŭ kiu la reg'ad'o de la Kanal'o de Suez far'e de Briti'o kaj Franci'o super'reg'is. Tamen, per'e de Percy (pli post'e Kavalir'o Percy) Spender komenc'e, kaj post'e per R.G. Casey kiel Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, la Reg'ist'ar'o de Menzies, post streĉ'a inter'trakt'ad'o, efektiv'ig'is la traktat'o'n de ANZUS kun Nov-Zelando kaj Uson'o. Li ankaŭ konduk'is Aŭstrali'o'n en la Plan'o'n de Kolomb'o, por don'i ekonomi'a'n help'o'n por la evolu'ig'o de sud'a kaj sud'orient'a Azi'o. Menzies sci'is (laŭ la vort'o'j de li'a propr'o epigram'o) ke “por Aŭstrali'o la for'a orient'o est'as la proksim'a nord'o”.

Por Spender, la esenc'a interes'o de Aŭstrali'o est'as la alianc'o kun Uson'o, kiu, li anonc'is laŭ mi'a propon'o, dev'as est'i sam'e intim'a kiel la rilat'o inter la land'o'j de la Brit'a Komun'regn'ar'o. Diskut'ant'e kun si'a'j ĉef'a'j konsil'ant'o'j la esenc'a'j'n aspekt'o'j'n de ĉi tiu rilat'o, Spender akcept'is mi'a'n difin'o'n ke “Vaŝington'o dev'as konsult'i Kanber'o'n eĉ se la problem'o tut'e ne est'as afer'o kiu tuŝ'as ni'n”.

En 1951 Spender si'n re'tir'is el la politik'a viv'o por akcept'i posten'o'n kiel Aŭstrali'a Ambasador'o en Vaŝington'o. Kiam li est'is for'ir'ont'a el Kanber'o, mi dir'is al li ke ni bedaŭr'e sent'os li'a'n mank'o'n kaj ke mi esper'as ke iam li re'ven'os. Li respond'is ke se politik'ist'o prov'as far'iĝ'i ĉef'ministr'o kaj mal'traf'as, est'as plej bon'e ke li tut'e el'ir'u. Li mem ne prov'is re'ven'o'n al la politik'o.

R.G. Casey, ali'flank'e, kiu komenc'is si'a'n karier'o'n kiel diplomat'o, post'e en'ir'is la parlament'o'n, for'ir'is de la politik'a scen'ej'o por far'iĝ'i Ministr'o en la Legaci'o en Vaŝington'o, post'e Brit'a Ŝtat'ministr'o en la Mez'orient'o, kaj fin'e re'ven'is al Kanber'o kaj far'iĝ'is Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, kaj post'e Ĝeneral'a Guberni'estr'o kaj Lord'o.

Kiam mi deĵor'is kiel Ĝeneral'a Konsul'o en Svis'land'o, Casey ven'is al Ĝenevo por Azi'a Konferenc'o mal'fru'e en April'o 1954. Kiam li est'is for'ir'ont'a al Aŭstrali'o mi konduk'is li'n al Zurik'o por kapt'i la aviad'il'o'n. Pri'zorg'is ni'n agent'o de la Brit'a Flug'lini'o, kiu organiz'is bon'eg'a'n lunĉ'o'n, kaj interes'is Casey-n, diplom'it'a inĝenier'o, kiam li ŝanĝ'is la mov'direkt'o'n de rul'ŝtup'ar'o por ke ni supr'e'n'ir'u. Post lunĉ'o ankoraŭ rest'is hor'o uz'ebl'a antaŭ ol la aviad'il'o por la Ministr'o for'flug'os. Casey pet'is ke oni konduk'u li'n al fer'aĵ'ist'o, por ke li enket'u ĉu la Svis'o'j hav'as iu'j'n nov'a'j'n il'o'j'n kiu'j pov'us util'i ĉe Berwick, li'a kultiv'bien'o en Viktorio. Mi gajn'is merit'o'n, ek'vid'ant'e en katalog'o il'o'n kiu'n mi ne antaŭ'e vid'is—grand'eg'a'n kramp'il'o'n, uz'at'a'n por met'i drat'o'n sur bar'il'o'j'n. Ebl'e ĝi est'as ankoraŭ hodiaŭ uz'at'a en Berwick.

La ven'ont'a'n foj'o'n kiam li vizit'is Londonon, Casey pet'is al mi ven'i tie'n por konsult'ad'o. Kiam mi renkont'is li'n en la Hotel'o Savoy mi demand'is gaj'e ĉu li paf'ad'is agl'o'j'n last'a'temp'e, ĉar mi aŭd'is per Radi'o Aŭstrali'a ke li ĉas'is el si'a aviad'il'o agl'o'j'n kiu'j mort'ig'is ŝaf'id'o'j'n sur la kultiv'bien'o de amik'o. Sed ni ankoraŭ ne aŭd'is en Ĝenevo ke la ĉas'ad'o est'is kritik'it'a de la Societ'o por Protekt'ad'o de Best'o'j, kaj ke la Opozici'o en la Parlament'o ekspluat'is la okaz'o'n por turment'et'i la Ministr'o'n. Li ne respond'is al mi'a demand'o.

Kavalir'o Garfield Barwick kun'port'is al la Departement'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j en 1961 la lert'o'n de jur'ist'o por majstr'i si'a'j'n konsil'dokument'o'j'n, kaj grand'a'n kapabl'o'n rilat'e la lukt'ad'o'n en la Kabinet'o por la cel'o'j kaj projekt'o'j de la Departement'o.

Baldaŭ post kiam li far'iĝ'is Ministr'o, li decid'is en'vok'i la Ambasador'o'n de Franci'o por protest'i kontraŭ la daŭr'ant'a prov'ad'o, far'e de Franci'o, de nukle'a'j arm'il'o'j en la Atol'o Mururoa en Pacifik'o. La Departement'o prepar'is kelk'a'j'n “parol'punkt'o'j'n”, kiu'j'n mi trans'don'is al Kavalir'o Garfield kiam li al'ven'is en la flug'haven'o, flug'int'e el Sidnej'o. Li inform'is mi'n ke li dev'os unu'e part'o'pren'i en di'serv'o por la inaŭgur'o de la jur'a trimestr'o, sed ke li est'os en la Departement'o sufiĉ'e fru'e por akcept'i la Franc'o'n. Mi est'is atend'ant'a kun la Franc'a Ambasador'o kiam Kavalir'o Garfield al'ven'is rapid'ant'e. Tiam li dir'is, kun pli'ig'o'j, ĉiu'j'n punkt'o'j'n redakt'it'a'j'n de la Departement'o kaj al'don'is du-tri traf'a'j'n argument'o'j'n pri kiu'j ni ne pens'is.

Kiam la ambasador'o for'ir'is mi gratul'is la Ministr'o'n pro la manier'o per kiu li evolu'ig'is la argument'o'j'n kiu'j'n mi don'is al li antaŭ nur hor'o. “Nu”, li dir'is, “la preĝ'o'j est'is tre mal'ekscit'a'j hodiaŭ maten'e”.

Fru'e en 1963 Barwick persvad'is la Reg'ist'ar'o'n pet'i por Aŭstrali'o plen'a'n “region'a'n” membr'ec'o'n en la Ekonomi'a Komision'o por Azi'o kaj la Ekstrem'a Orient'o de U.N., komision'o en kiu Aŭstrali'o, kun'e kun Uson'o kaj Grand'a Briti'o, ĝis tiam est'is nur bon'vol'a ekster'region'a an'o. Per plen'a diplomati'a prepar'ad'o ni est'is aranĝ'int'a'j ke la Komision'o formal'e akcept'os Aŭstrali'o'n dum kun'ven'o en Filipinoj. Kun Allan Fleming, super'a ofic'ist'o de la Komerc'a Departement'o, mi est'is send'it'a antaŭ'e al Manilo, kie Kavalir'o Garfield al'iĝ'is al ni post salut'o al Ŝi'a Reĝ'in'a Moŝt'o Elizabeth II, tiam komenc'ant'a rond'ir'o'n de Aŭstrali'o. Mi menci'is al la Ministr'o, kiu vigl'e pri'skrib'is si'a'n renkont'o'n kun la Reĝ'in'o, ke kvankam mi jam serv'is la Kron'o'n dum tri'dek jar'o'j, mi neniam hav'is la honor'o'n renkont'i la monark'o'n. Mi opini'is ke mult'a'j el ni'a'j diplomat'o'j est'as en la sam'a situaci'o— reprezent'ant'e ŝi'n ekster'land'e dum ŝi ricev'as politik'ist'o'j'n en Aŭstrali'o.

Mi propon'is, du'on'ŝerc'e, ke Ŝi'a Moŝt'o degn'u send'i mesaĝ'o'n al si'a'j fidel'a'j serv'ist'o'j ekster'land'e, kaj en Antarkt'o. Kavalir'o Garfield tuj kapt'is la ide'o'n kaj propon'is al la Ĉef'ministr'o ke oni plen'um'u la propon'o'n. Ŝi'a Reĝ'in'a Moŝt'o komplez'e send'is al ni afabl'a'n dank'mesaĝ'o'n antaŭ ol for'ir'i el Aŭstrali'o.

Kavalir'o Garfield hav'is konferenc'o'n kun la ĵurnal'ist'o'j de Manila, unu el kiu'j est'is esprim'int'a dub'o'j'n ĉu Aŭstrali'o tut'e ĉes'ig'is la antaŭ'a'n politik'o'n de “Aŭstrali'o por la Blank'ul'o'j”. La Ministr'o deklar'is ke la politik'o jam est'as ŝanĝ'it'a—ekzempl'e, ĵurnal'ist'o el Azi'a land'o, kiu edz'iĝ'is kun Aŭstrali'an'in'o, aŭtomat'e akcept'iĝ'is kiel konstant'a en'loĝ'ant'o kaj pov'us far'iĝ'i ŝtat'an'o. Kavalir'o Garfield sigel'is si'a'n amik'ec'o'n kun la ĵurnal'ist'o'j per glas'o da viski'o.

Li hav'is konversaci'o'j'n ankaŭ kun la Prezident'o de Filipinoj kaj super'a'j Ministr'o'j pri tem'o'j kia'j Nord-Borne'o kaj la sen'de'pend'ec'o de Malajzi'o. Kaj li part'o'pren'is en la Komision'o, kiu laŭ'plan'e akcept'is Aŭstrali'o'n kiel region'a'n membr'o'n. Sed rest'is liber'a vesper'o, kaj la Ministr'o demand'is kia distr'aĵ'o est'as hav'ebl'a en Manila. Ni konduk'is li'n al lud'o de Ja'i-Alai, fulm'o'rapid'a pilk'o'lud'o, pri kiu est'is tre vigl'a vet'ad'o per totalizator'a'j maŝin'o'j. Kavalir'o Garfield, kiu neniam antaŭ'e vid'is lud'o'n de Ja'i-Alai, rigard'is unu-du parti'o'j'n, sed rifuz'is invest'i eĉ la minimum'o'n, kvin pes'o'j'n. Sed subit'e li dir'is, ke li ŝat'us vet'i je specif'a lud'ant'o, kiu fakt'e venk'is. Kavalir'o Garfield post'e klar'ig'is ke li observ'ad'is dum jar'o'j la kondut'o'n de ĵuri'o'j. Observ'ant'e la grup'o'n de la lud'ant'o'j, li ek'rimark'is ke ĉi tiu vir'o ŝajn'e est'as la centr'o de pri'atent'o inter la lud'ant'o'j, kvazaŭ est'us special'a vesper'o por li. Kiam ni enket'is, ni el'trov'is ke est'as ja special'a okaz'o—est'as la nask'iĝ'tag'o de tiu lud'ant'o!

Kavalir'o Paul Hasluck, pionir'a diplomat'o kiu far'iĝ'is Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, klopod'is re'organiz'i la program'ad'o'n de Aŭstrali'a ekonomi'a help'o. Li insist'is ke propon'o'j cel'ant'a'j la proviz'o'n de financ'a'j rimed'o'j por help'o don'u la histori'o'n de antaŭ'a'j program'o'j por la koncern'a land'o, kaj ankaŭ montr'u la ampleks'a'n fon'o'n de la projekt'o. Li instrukci'is ke Aŭstrali'o koncentr'u si'n je ver'e signif'a'j program'o'j por la ekonomi'a evolu'o kaj ne frivol'e el'spez'et'u mon'o'n per mult'a'j, politik'e motiv'it'a'j, mal'grand'a'j donac'o'j. En Novembr'o 1964 li part'o'pren'is en kun'ven'o de la Konsult'a Komitat'o de la Plan'o de Kolomb'o (Help'o por Sud- kaj Sud'orient'azi'o) en la Dom'o Lancaster en Londono. Li apenaŭ en'ir'is la konstru'aĵ'o'n kiam li'a'n atent'o'n kapt'is Fraŭl'in'o Tashi Dorji, la ĉarm'a reprezent'ant'o de But'an'o, kiu dezir'is dank'i li'n pro la help'o kiu'n Aŭstrali'o jam don'is al ŝi'a land'o. Kaj baldaŭ post'e Aŭstrali'o konsent'is proviz'i pli da kamion'o'j por uz'ad'o sur la voj'o'j de But'an'o.

En 1976 la ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j en la Labor'parti'a Reg'ist'ar'o, Do'n Willesee de Okcident-Aŭstrali'o, estr'is la Aŭstrali'a'n deleg'it'ar'o'n dum part'o de la unu'a afer'kun'sid'o de la Du'a Konferenc'o de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j pri la Jur'o de la Mar'o en Karakaso, la ĉef'urb'o de Venezuelo. La Ministr'o est'is gast'ig'ant'o en akcept'o'fest'o por deleg'it'o'j, la sekretariat'o, kaj politik'a'j ĉef'o'j de Venezuelo. La deleg'it'ar'o ornam'is la salon'o'n per flag'o'j Aŭstrali'a'j kaj mimoz'o (simil'a al akaci'o, ni'a naci'a flor'o), sed kiam li vid'is la bufed'o'n, nebul'o ombr'is la vizaĝ'o'n de S-ro Willesee. Alt'e sur la tabl'o est'is grand'eg'a blank'a cign'o, model'it'a el margarin'o. Al ŝtat'an'o de Okcident-Aŭstrali'o tio est'is naci'a insult'o, ĉar la emblem'o de tiu federaci'a ŝtat'o est'as nigr'a cign'o. La ambasador'o ne pov'is ŝanĝ'i tiu'n bril'a'n blank'a'n bird'o'n, sed mi promes'is ke en la ven'ont'a banked'o ĉiu'j cign'o'j est'os nigr'a'j.

Divers'a'j projekt'o'j por muld'o de gips'a'j cign'o'j fiask'is, sed unu tag'o'n, vizit'ant'e Karakasan vitr'o'fabrik'o'n, mi ek'vid'is meti'ist'o'n kiu far'as cign'o'n per blov'tub'o. Mi persvad'is li'n fabrik'i dek'du'o'n da nigr'a'j cign'et'o'j, kiu'j ornam'is la tabl'o'n en banked'o kaj est'is post'e donac'it'a'j al la sinjor'in'o'j.

Kavalir'o Hubert Opperman, profesi'a cikl'ist'o, komerc'ist'o kaj Ministr'o, unu'e pri Ŝip'navig'ad'o kaj Transport'o, post'e pri En'migr'ad'o, en'ir'is nov'a'n karier'o'n en 1967, kiel Aŭstrali'a Alt'a Komisi'it'o en Malto. Sur'voj'e al Valleta, Opĉjo decid'is vizit'i Belgi'o'n, kie mi est'is Ambasador'o. Mi aranĝ'is lunĉ'o'n kie li renkont'is de'nov'e Hector Mart'in kaj ali'a'j'n antaŭ'a'j'n kontraŭ'ul'o'j'n en la Tour de Franc'e (Rond'ciklad'o de Franci'o). Li pov'is kompar'i spert'o'j'n kun si'a'j amik'o'j per miks'aĵ'o de la Angl'a kaj la Franc'a, kaj oni far'is fot'o'j'n de Opperman kaj Mart'in inter'ŝanĝ'ant'a'j donac'o'j'n kaj si'n reciprok'e kis'ant'a'j laŭ ambaŭ vang'o'j. Opĉjo send'is ekzempler'o'j'n de kelk'a'j fot'o'j al la ambasad'o, sub'skrib'it'a'j'n “kun la permes'o de la ambasador'o”.

diplomat'a'j vizit'o'j

La plej sever'a prov'ad'o je kiu ajn diplomat'o est'as la organiz'o de vizit'o de la Ŝtat'estr'o, Ĉef'ministr'o, aŭ Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j.

Fru'a'j Aŭstrali'a'j diplomat'o'j far'iĝ'is promoci'ebl'a'j se ili pov'is trans'viv'i la prov'eg'o'n pri'zorg'i la Ministr'o'n pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, D-ro'n H.V.

Evatt, pri kiu oni far'is detal'a'j'n batal'plan'o'j'n, inkluziv'e “kostum'prov'lud'o'j'n” kun ŝofor'o'j en uniform'o. Vizit'o al Nov-Jork'o sukces'is sen'problem'e ĝis la last'a maten'o, kiam ĵurnal'ist'o de la ĵurnal'o New York Times , Thomas Hamilton, ven'is al la hotel'o. Li pet'is permes'o'n al'parol'i la Ministr'o'n pri artikol'o kiu'n li dezir'is el'don'i, baz'it'a'n sur intervju'o kun Evatt. Mi inform'is Hamilton ke Evatt est'is don'int'a strikt'a'j'n instrukci'o'j'n ke oni nepr'e ne li'n ĝen'u; ankaŭ li est'is ukaz'int'a ke Hamilton ne rajt'u el'don'i artikol'o'n sen antaŭ'e vid'i li'n por kontrol'o. Do Hamilton for'ir'is iom'et'e ofend'it'e. Tamen, kiam la Ministr'o est'is jam sur la ŝip'o, pret'a for'ir'i, li decid'is ke la artikol'o de Hamilton pov'us est'i bon'a reklam'o. Rimark'ant'e la polic'a'n eskort'o'n, kiu ankoraŭ rest'is sur la kaj'o, li send'is mi'n konvoj'e, kun ĉiu'j siren'o'j laŭt'eg'e avert'ant'a'j, al la Ofic'ej'o de la New York Times . Oni inform'is mi'n ke Hamilton ne est'as en la konstru'aĵ'o, sed, preciz'e dum mi for'ir'is tim'ant'e la koler'o'n de la Ministr'o, al'ven'is Tom. “Ven'u kun mi”, mi dir'is, kun'tir'ant'e li'n, “mi klar'ig'os sur'voj'e”. Tio'n mi far'is, dum la polic'a'j motor'cikl'ist'o'j plug'is por ni voj'o'n al la ŝip'o. Tiel Hamilton pov'is el'don'i si'a'n artikol'o'n, en kiu li al'don'is laŭd'o'j'n de la Ministr'o al si'a'j help'ant'o'j en Nov-Jork'o, inter ili Ralph Harry, hero'o de la Milit'o en Nov-Gvineo.

Kiam John Curtin, la Ĉef'ministr'o, vizit'is Otav'o'n ni hav'is plen'a'n program'o'n. Oni invit'is li'n al'parol'i la Ĉambr'o'n de Deput'it'o'j kaj li dev'is kapt'i la trajn'o'n tuj post'e. La Aŭstrali'a'j ĵurnal'ist'o'j kiu'j li'n akompan'is dezir'is la tekst'o'n de la parol'ad'o, sed Curtin hav'is nur resum'o'n. Feliĉ'ig'e mi pov'is aranĝ'i ricev'i kopi'o'n de la paĝ'o'j tajp'it'a'j laŭ la stenografi'a'j not'o'j, unu paĝ'o'n post ali'a, kiam la raport'ist'o'j el'ven'is el la Ĉambr'o. Mi hav'is respond'ec'o'n kontrol'i kaj aprob'i la tekst'o'n kiel korekt'a'n. Histori'ist'o'j ebl'e observ'os ke la fraz'o'j de Curtin en Otav'o est'is mal'pli long'a'j ol normal'e.

Kiam Ĉef'ministr'o Be'n Chifley ir'is al Vaŝington'o post la Du'a Mond'milit'o por inter'trakt'i kun la Uson'an'o'j pri fin'aranĝ'o'j de la kont'o'j de Prunt'o-Lu'o ( Lend-Lease) , oni invit'is li'n loĝ'i en la Blank'a Dom'o. Li instrukci'is la Ambasador'o'n klar'ig'i al Prezident'o Trum'a'n ke en Londono li ne loĝ'is en la Palac'o Buckingham, kaj ke li prefer'us loĝ'i en la Dom'o Blair, la oficial'a rezid'ej'o dispon'ig'ebl'a de la Uson'a reg'ist'ar'o, trans la Avenu'o Pensilvani'o. La inter'trakt'ad'o bon'e sukces'is. La Aŭstrali'a reg'ist'ar'o pag'is nur kelk'a'j'n milion'o'j'n da dolar'o'j por help'i pri la konstru'ad'o de la ambasad'ej'o de Uson'o en Kanber'o kaj por star'ig'i kelk'a'j'n stipendi'o'j'n Fulbright por Aŭstrali'a'j kaj Uson'a'j vizitinter-ŝanĝ'o'j. Ni'a ambasad'o dev'is trans'don'i la ĉek'o'n al la Ŝtat'departement'o. Ĉar la ĉek'o sol'a ŝajn'is iom nud'a, mi met'is ĝi'n en mon'uj'o'n far'it'a'n el kanguru'led'o.

La program'o de Ŝtat'a'j Vizit'o'j dev'as est'i, super ĉio, antaŭ'vid'ebl'a kaj horloĝ'e regul'a. Surpriz'o'j dev'as est'i mal'permes'it'a'j. Okaz'e de unu reĝ'in'a rond'ir'o en Aŭstrali'o, dum banked'o kie ĉe'est'is Ŝi'a Reĝ'in'a Moŝt'o, la lum'o'j subit'e esting'iĝ'is. Dum kelk'a'j moment'o'j la sekur'ec'ist'o'j mal'trankvil'eg'iĝ'is.

Post'e la ĉef'kuir'ist'o'j en'ir'is la banked'ej'o'n kun flam'ant'a puding'o...

Dum vizit'o'j de ŝtat'estr'o'j la gast'o kutim'e hav'as unu liber'a'n tag'o'n por vid'i lok'o'n kiu est'as special'e interes'a, kun minimum'o da ceremoni'o. Kiam la Reg'ist'ar'o de la Federaci'a Respublik'o Germanio plan'is vizit'o'n de Elizabeth II de Briti'o, la German'a ambasad'o en Londono demand'is al la instanc'o'j en la Palac'o kio'n Ŝi'a Reĝ'in'a Moŝt'o dezir'us vid'i dum si'a “ripoz'tag'o”. La Reĝ'in'o respond'is ke ŝi ŝat'us vizit'i Marbach. La urb'et'o Marbach pri kiu ŝi pens'is est'is en la ŝtat'o Baden Wurttemberg. Tie situ'as bon'eg'a bred'ej'o de Arab'a'j ĉeval'o'j, administr'at'a de la ŝtat'o kaj bon'e kon'at'a de ĉiu'j ĉeval'am'ant'o'j. Marbach fest'is en 1973 la 200-an dat're'ven'o'n de la star'ig'o de la Landesgestüt. La ambasad'o en Londono, tamen, aŭ ne sci'is pri la bred'ej'o aŭ ne menci'is ĝi'n en si'a raport'o. La organiz'ant'o'j en la Ministeri'o de Ekster'land'a'j Afer'o'j en Bonn'o supoz'is ke la Reĝ'in'o dezir'as vizit'i ali'a'n Marbach, urb'o'n apud Stuttgart kie la poet'o Schiller nask'iĝ'is, kaj tio est'is bon'ord'e inkluziv'it'a en la program'o. Kiam al'ven'is la grav'a tag'o, la aŭtoritat'ul'o'j de Marbach fier'e montr'is al si'a eminent'a gast'o la dom'o'n kie loĝ'is Schiller, muze'o'n dediĉ'it'a'n al li'a'j verk'o'j, kaj ali'a'j'n memor'ind'aĵ'o'j'n. Post iom da temp'o la Reĝ'in'o mal'kviet'iĝ'is. “Ĉi tio est'as tre interes'a”, ŝi dir'is al ataŝe'o, “sed kie est'as la ĉeval'o'j?”

En 1965 Ŝi'a Reĝ'in'a Moŝt'o Elizabeth II far'is vizit'o'n al Belgi'o. La vizit'o rilat'is la Unu'ig'it'a'n Regn'o'n kaj la Brit'a Ambasad'o ĉef'e respond'ec'is, sed la ambasador'o'j de la Komun'regn'ar'o, kiu'j est'ig'os akcept'o'fest'o'n, kaj kiu'j est'os en la reĝ'in'a “sekv'ant'ar'o”, est'is membr'o'j de la organiz'a komitat'o. La Brit'a ministr'o kiu prezid'is en la komitat'o est'is tre spert'a pri reĝ'a'j vizit'o'j. Li antaŭ'vid'is ĉiu'n paŝ'o'n kaj ĉiu'n moment'o'n. Se Ŝi'a Reĝ'in'a Moŝt'o ven'os de la du'a ĝis la ter'a etaĝ'o, li anticip'is eventual'a'n mal'funkci'o'n de la lift'o kaj ukaz'is ke ŝi mal'supr'e'n'ir'u laŭ la ŝtup'ar'o. Kiam mi propon'is proviz'i Aŭstrali'a'n ŝaŭm'vin'o'n por la fest'o, la vizit'spert'ul'o insist'is ke est'u ankaŭ “ver'a” Franc'a ĉampan'o sur unu tabl'o, por la okaz'o se eventual'e la gast'o'j ne ŝat'os koloni'a'n ŝaŭm'aĵ'o'n. Fakt'e, ĉiu gut'o de la Aŭstrali'a sek'a vin'o est'is trink'it'a, dum plej'part'e la botel'o'j de la Angl'o rest'is ferm'it'a'j.

Dum vizit'o al Irano en 1976, Henry Kissinger la Ŝtat'sekretari'o de Uson'o, kiu interes'iĝ'is pri art'o kaj arkeologi'o, trov'is ke li'a itiner'o inkluziv'as, pro person'a propon'o de la Ŝah'o, vizit'o'n al fabrik'o de kaviar'o en Bandar Pahlevi apud la Kaspi'o. (Proksim'e al Bandar Pahlevi Lord'o Slim, la Brit'a general'o, inspekt'is kontingent'o'n de la Brit'a arme'o kies soldat'o'j plend'is ke la marmelad'o hav'as fiŝ'gust'o'n!) Kissinger ne vol'is ofend'i la Ŝtat'estr'o'n rifuz'ant'e vizit'i la fabrik'o'n, sed li dir'is al si'a ambasador'o, Richard Helms, ke li ne dezir'as rigard'i la sen'intest'ig'o'n de sturg'o'j. Bedaŭr'ind'e la ambasador'o mal'sukces'is pri si'a task'o kaj Kissinger dev'is rigard'i la for'pren'o'n de plur'a'j fraj'o'j antaŭ ol gust'um'i la kaviar'o'n kun vodk'o.

Foj'e Andrew Peacock, Aŭstrali'a Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, invit'is Kissinger vizit'i Aŭstrali'o'n. Kissinger dir'is ke li tre ŝat'us tio'n far'i.

Li'a edz'in'o, Nancy, tre ĝu'is vizit'o'n en la Inter'naci'a Jar'o de vir'in'o'j.

Bedaŭr'ind'e, tamen, est'is neniu'j problem'o'j inter Aŭstrali'o kaj Uson'o kiu'j tiom bezon'as diskut'ad'o'n ke vizit'o de Kissinger neces'us. Peacock sugest'is ke Kissinger ven'u ne'formal'e al Kanber'o sur'voj'e al iu ali'a lok'o. “Sed”, respond'is Kissinger, “ankaŭ je la sud'a polus'o mi ne hav'as negoc'o'n”.

Unu el la plej mal'long'a'j ŝtat'vizit'o'j pri'raport'it'a'j est'is halt'o far'it'a de Georges Pompidou de Franci'o en Darvin'o en nord'a Aŭstrali'o. La aviad'il'o de Pompidou dev'is sur'ter'iĝ'i en la fru'a'j hor'o'j de la maten'o, por re'plen'ig'i si'a'j'n benzin'uj'o'j'n sur'voj'e al la Atol'o Mururoa, kie okaz'os Franc'a nukle'a prov'o. La Franc'a ambasador'o en Kanber'o demand'is al la Departement'o Pri Ekster'land'a'j Afer'o'j ĉu ebl'os mal'insist'i pri la regul'o'j de kvaranten'o, tiel ke Pompidou pov'u rest'i sur la aviad'il'o. Se oni dev'ig'us li'n vest'i si'n kaj el'ir'i el la aeroplan'o dum ĝi est'as ŝpruc'ig'at'a per insekt'icid'o la ambasador'o dev'us ĉe'est'i, kaj tio cert'e ne alt'ig'us li'a'n reputaci'o'n. Reprezent'ant'e la Departement'o'n mi klar'ig'is al la Ambasador'o ke la regul'ar'o est'as tre strikt'a pro la minac'o de aft'a febr'o kaj ali'a'j plag'o'j kontraŭ la Aŭstrali'a paŝt'industri'o, sed mi promes'is serĉ'i el'ir'voj'o'n. Mi propon'is al la kvaranten'a'j instanc'o'j ke Pompidou est'u sigel'it'a intern'e de si'a aviad'il'kajut'o. La ofic'ist'o'j de la kvaranten'o tiam pov'os ŝpruc'ig'i ekster'e laŭ'plezur'e. Stud'int'e diagram'o'n de la aviad'il'o, oni konstat'is ke mi'a plan'o est'as far'ebl'a. Oni observ'is la regul'o'j'n, Pompidou dorm'ad'is, ne'perturb'at'e, kaj la karier'o de la ambasador'o, kiu ne bezon'is vojaĝ'i al Darvin'o, est'is sav'it'a.

La Diplomat'ar'o est'is ĉiam invit'at'a renkont'i vizit'ant'a'j'n ŝtat'estr'o'j'n.

Kiam Prezident'o Jon'as de Aŭstrio ven'is al Bonn'o ĉirkaŭ 1974, okaz'is la kutim'a akcept'a fest'o, kaj kiel Ambasador'o de Aŭstrali'o mi vic'iĝ'is kun mi'a'j koleg'o'j por prem'i la prezident'a'n man'o'n kaj dir'i kelk'a'j'n vort'o'j'n.

Kiam al'ven'is mi'a vic'o mi'a'j koleg'o'j surpriz'iĝ'is. Anstataŭ la atend'it'a'j'n dutri fraz'o'j'n, mi kaj Jon'as komenc'is vigl'a'n konversaci'o'n. Est'is konjekt'ad'o pri la tem'o—ĉu rifuĝ'ant'o'j? Komerc'o? Post'e mi rivel'is la sekret'o'n. Ni parol'ad'is en Esperant'o, la inter'naci'a lingv'o, de kiu la Prezident'o est'is fort'a sub'ten'ant'o, pri la frat'o de la Prezident'o, kiu'n mi jam renkont'is en Vieno.

La klasik'a rakont'o pri vizit'o de Ŝtat'estr'o rilat'as al J'a'n Masaryk, Prezident'o de Ĉeĥ'o'slovaki'o antaŭ la Du'a Mond'milit'o. Vizit'ant'e Parizon Masaryk rimark'is ke la ĉeĥ'a ambasador'o tie est'as tre mal'dik'a kaj aspekt'as mal'san'a. Li demand'is al la ambasador'o la kial'o'n. Ĉi tiu klar'ig'is ke li dev'as ĉe'est'i, ĉiu'n vesper'o'n, diplomati'a'n banked'o'n kaj, ĉar la Franc'a'j vir'in'o'j est'as tiel babil'em'a'j, li neniam sukces'as i'o'n manĝ'i.

“Ho”, dir'is Masaryk, “mi est'is mem ambasador'o. Mi kompren'as vi'a'n problem'o'n kaj kiel ĝi'n solv'i. En la est'ont'ec'o, kiam vi sid'iĝ'as por la banked'o, demand'u tuj al la sinjor'in'o dekstr'e ĉu ŝi est'as edz'in'o. Se ŝi ne'as, demand'u al ŝi ĉu ŝi hav'as infan'o'j'n. Cert'e ŝi ne daŭr'ig'os la konversaci'o'n kaj vi pov'os vi'n turn'i al vi'a mal'dekstr'a najbar'in'o. Demand'u al ŝi sam'e ĉu ŝi est'as edz'in'o. Se ŝi jes'as, demand'u ĉu ŝi hav'as infan'o'j'n. Se ŝi jes'as de'nov'e, vi dev'as demand'i kiu est'as la patr'o. Tio est'os la fin'o de tiu konversaci'o. Fin'e parol'u al la vir'in'o trans la tabl'o. Se ŝi est'as edz'in'o kaj se ŝi ne hav'as infan'o'j'n, vi demand'os kiel ŝi evit'as graved'iĝ'o'n. Tio fin'os tiu'n inter'parol'ad'o'n kaj vi pov'os sen'ĝen'e ĝis'sat'e manĝ'i kaj trink'i.

Post kelk'a'j monat'o'j Masaryk re'ir'is al Parizo kaj trov'is la ambasador'o'n sam'e mal'dik'a kaj mal'san'ec'a. “Kar'a koleg'o”, dir'is la ministr'o, “Ĉu vi ne sekv'is la konsil'o'n kiu'n mi don'is al vi, dum mi'a antaŭ'a vizit'o, pri kiel kondut'i je la banked'o'j?”

“Jes, Ministr'a Moŝt'o, mi far'is preciz'e tio'n kio'n vi konsil'is. Sed ankoraŭ mi ne sukces'as manĝ'i. La sekv'a'n banked'o'n mi demand'is tuj al la sinjor'in'o dekstr'e ĉu ŝi est'as edz'in'o. Kiam ŝi ne'is, mi demand'is ĉu ŝi hav'as infan'o'j'n. Tiam dum du'dek minut'o'j ŝi rakont'is al mi ĉiu'j'n detal'o'j'n pri la san'o de si'a fil'o kaj pri la esper'o'j kiu'j'n ŝi hav'as rilat'e la fil'in'et'o'n.

Fin'e mi sukces'is inter'romp'i la konversaci'o'n kaj turn'is mi'n al mi'a mal'dekstr'a najbar'in'o. Ŝi est'is edz'in'o. Mi demand'is ĉu ŝi hav'as infan'o'j'n. Ŝi jes'is. Mi persist'is: “Kiu est'as la patr'o?” “Ha, sinjor'o, mi ne kred'is ke vi sci'as mi'a'n sekret'o'n”, ŝi dir'is, kaj dum du'on'hor'o ŝi rakont'is kiel ŝi kon'at'iĝ'is kun la patr'o de si'a'j infan'o'j, kaj la tut'a'n histori'o'n de si'a'j am'afer'o'j. Fin'e mal'esperant'e mi romp'is la konversaci'o'n, sed bel'a sinjor'in'o trans la tabl'o dezir'is parol'i. Mi demand'is ĉu ŝi est'as edz'in'o. Ŝi est'is. “Ĉu vi hav'as infan'o'j'n?” mi persist'is. Ne, ŝi ne hav'as infan'o'j'n. “Kiel vi evit'as la graved'iĝ'o'n?” mi demand'is. “Ha, sinjor'o”, ŝi respond'is, “Mi rimark'as, ke la banked'o fin'iĝ'as. Ni ir'u kun'e sur la teras'o'n, kaj mi inform'os vi'n pri mi'a metod'o”. De'nov'e mi est'is neni'o'n manĝ'int'a.

Kiam mi vi'n konsil'is mi tut'e forges'is ke mi est'is ambasador'o ne en Parizo sed en Londono”.

aŭstrali'an'o'j ekster'land'e

Unu el la plej grav'a'j dev'o'j de diplomat'o est'as pri'zorg'i la ŝtat'an'o'j'n de si'a propr'a land'o kiu'j loĝ'as en tiu land'o aŭ kiu'j vizit'as ĝi'n, por help'i ili'n rilat'e ili'a'j'n laŭ'leĝ'a'j'n entrepren'o'j'n kaj por don'i help'a'n man'o'n se ili hav'as mal'facil'aĵ'o'j'n.

Dum la Du'a Mond'milit'o, mult'a'j pilot'o'j de la Aŭstrali'a Reĝ'a Flug'arme'o, deĵor'ant'a'j en Kanado por la Komun'regn'ar'a Trejn'ad'a Plan'o, edz'iĝ'is kun sur'lok'a'j fraŭl'in'o'j. Post'e ili for'ir'is al Eŭrop'o por milit'ad'o kaj fin'e hejm'e'n. Ne'evit'ebl'e ili pet'is al la Alt'komisi'it'ej'o en Otav'o aranĝ'i por ili'a'j edz'in'o'j transport'o'n al Aŭstrali'o. Ne est'is pasaĝer'ŝip'o'j dum la Milit'o, kaj nur mal'oft'e kajut'o'j dispon'iĝ'is sur ŝarĝ'o'ŝip'o'j aŭ proviz'ŝip'o'j en la mar'arme'o. Antaŭ'inform'o pri tia'j ebl'ec'o'j kutim'e ven'is nur tre baldaŭ antaŭ'e, kaj por est'i pret'a mi ten'is ĉiam ĝis'dat'a'n slip'ar'o'n de la edz'in'o'j, list'ant'a'n esenc'a'j'n detal'o'j'n, ekzempl'e la aĝ'o'n de la beb'o, aŭ la stadi'o'n de graved'ec'o.

Ĉi tiu inform'aĵ'o est'is esenc'eg'a, ĉar kelk'a'j ŝip'kapitan'o'j est'is superstiĉ'a'j pri la en'ŝip'iĝ'o kiel pasaĝer'o'j de vir'in'o'j pli ol, ni dir'u, sep monat'o'j'n graved'a'j.

Kelk'a'j aviad'ist'o'j, super ĉio post long'a dis'iĝ'o, uz'is ĉi'a'j'n argument'o'j'n klopod'ant'e akir'i prioritat'o'n por si'a'j edz'in'o'j. Unu pilot'o klar'ig'is ke li fianĉ'iĝ'is kun fraŭl'in'o en Winnipeg. Oni al'posten'ig'is li'n antaŭ ol li pov'is edz'iĝ'i, kaj beb'o dev'os nask'iĝ'i post kelk'a'j semajn'o'j. Neni'u transport'il'o est'is hav'ebl'a. Fin'e la mal'pacienc'eg'a aviad'ist'o demand'is ĉu, por ke la beb'o hav'u nom'o'n, oni pov'us aranĝ'i prokur'a'n ge'edz'iĝ'o'n. Al la alt'komisi'it'ej'o inform'iĝ'is ke tio'n oni ne pov'as far'i laŭ Kanadaj leĝ'o'j, sed ni'a ambasad'o en Vaŝington'o inform'is ni'n ke prokur'a ge'edz'iĝ'o pov'us est'i aranĝ'it'a en Nord'a Dakot'o. Tial oni rapid'eg'e send'is dokument'o'j'n el Kanber'o, kaj mi skrib'is al la fraŭl'in'o en Winnipeg, inform'ant'e ŝi'n pri la aranĝ'o'j jam far'it'a'j, kaj pet'ant'e ke ŝi konfirm'u ke ŝi pov'os vojaĝ'i al Nord'a Dakot'o antaŭ la dat'o kiam ŝi anticip'as la nask'o'n. Est'is neni'u respond'o, kaj mi ek'komenc'is tim'i, ĉar la naŭ'a monat'o rapid'e al'proksim'iĝ'is, sed la fraŭl'in'o ne'atend'it'e al'ven'is al ni'a ofic'ej'o en Otav'o. Ŝi est'is al'log'a kaj svelt'eg'a vir'in'o, kaj ŝi demand'is, indign'e: “El kie ven'is ĉi tiu oni'dir'o ke mi est'as graved'a?”

Fin'e de April'o 1945 ni hav'is bon'fortun'o'n. Aviad'il'port'ant'a ŝip'o, kiu for'ir'os el Nov-Jork'o, pov'os transport'i 39 edz'in'o'j'n. Jen ni'a ŝanc'o. Mi send'is telegram'o'j'n al Vankuver'o, Edmonton, Calgary, Winnipeg, Toront'o kaj al orient'a Kanado, vok'ant'e ĉiu'j'n edz'in'o'j'n kun'iĝ'i en Montreal'o, lund'o'n la 7-an de maj'o. Tie Dom'o Stanley, hotel'et'o por la edz'in'o'j de soldat'o'j, bon'e ekip'it'a per infan'lit'et'o'j, lud'il'o'j, beb'ĉar'et'o'j kaj vest'lav'ej'o, est'is prepar'it'a por batal'o. La 6-an de maj'o mi ir'is al Montreal'o kun du sub'oficir'o'j, Er'n Ryland kaj Vilĉjo Pamphilon, el la Aŭstrali'a Aer'arme'a Misi'o en Otav'o.

Mi est'is renkont'ant'a kontingent'o'n da edz'in'o'j en la staci'dom'o kiam aŭtomobil'o'j komenc'is hup'i per si'a'j korn'o'j, sonor'il'o'j tint'eg'is, hom'o'j kri'ad'is, kaj la sonor'il'eg'o de la Preĝ'ej'o Notre Dam'e ek'sonor'is. La inform'agent'ej'o Asoci'at'a Gazet'ar'o ĵus anonc'is la kapitulac'o'n de Germanio en Rheims. Mi apenaŭ hav'is sufiĉ'a'n temp'o'n inter'trakt'i kun la Uson'a Konsul'ej'o kaj Migr'a Serv'o de Kanado po'grand'a'n viz'o'n por mi'a harem'o, kiam ĉio, ĉio ferm'iĝ'is por la fest'ad'o. Per la help'o de la Ruĝ'a Kruc'o, ni kun'pel'is ĉiu'j'n ni'a'j'n edz'in'o'j'n al Dom'o Stanley, kun ĉirkaŭ 100 er'o'j da pak'aĵ'ar'o. Mi instrukci'is ili'n hav'i bon'a'n tut'nokt'a'n dorm'o'n.

Ĉirkaŭ la unu'a hor'o la telefon'o sonor'is. Ĉu mi respond'ec'as pri grup'o da jun'a'j vir'in'o'j ĉe Dom'o Stanley? Ĉu mi kompren'as ke tri el tiu'j vir'in'o'j nun est'as en polic'ej'o, ebri'a'j kaj tumult'em'a'j? Ĉar mi respond'ec'as pri ili, ĉu mi bon'vol'os ven'i pren'i ili'n? Mi klar'ig'is ke ĉi tiu'j est'as edz'in'o'j de Aŭstrali'a'j milit'hero'o'j, kaj mi nur eskort'as ili'n al Nov-Jork'o. Mi promes'is ven'i kiel ebl'e plej baldaŭ. Est'is rid'ad'o je la ali'a ekstrem'aĵ'o de la telefon'line'o. Mi'a'j koleg'o'j de la Aer'arme'o, kiu'j komplot'is por tromp'i mi'n, ĝu'ad'is mi'a'n mal'komfort'o'n.

La post'a'n maten'o'n ni mal'facil'e ating'is la staci'dom'o'n tra la fest'ant'a hom'amas'o, sed la vojaĝ'o al Nov-Jork'o sukces'is glat'e. Tie, salut'int'e, oni inform'is ni'n ke la Uson'a'j dok'ist'o'j strik'as, ke ni ne pov'os en'ŝip'iĝ'i kaj ke ni dev'os loĝ'i en hotel'o. Mi'a'j edz'in'o'j ne tre ĉagren'iĝ'is. Mult'a'j neniam antaŭ'e vid'is Nov-Jork'o'n kaj ili firm'e intenc'is ekspluat'i la okaz'o'n. Sed mi hav'is problem'o'n lu'i dek unu beb'ĉar'et'o'j'n de ne'kred'ant'a butik'ist'o. Post tri tag'o'j, kiam la edz'in'o'j for'ir'is al la en'ŝip'ej'o, ili kun'ig'is la man'o'j'n ĉirkaŭ mi por kant'i “Li est'as ja bon'eg'ul'o” kaj prezent'is al mi komun'e sub'skrib'it'a'n salut'kart'o'n. Ĝi bild'ig'is ŝip'o'n, kaj dezir'is por mi “Ocean'o'n da Feliĉ'ec'o”.

Aŭstrali'a'j diplomat'o'j part'o'pren'ant'a'j en la labor'o de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j kelk'foj'e hav'is ne'atend'it'a'j'n aventur'o'j'n. La ofic'ej'o de la Aŭstrali'a Deleg'it'ar'o situ'is en la 45-a etaĝ'o de la Konstru'aĵ'o “Imperi'a Ŝtat'o”

( Empir'e Stat'e ). Ni hav'is rav'a'n vid'o'n de la insul'o Manhattan, kaj ar'o da rapid'a'j lift'o'j funkci'is glat'e, kvankam de temp'o al temp'o okaz'is strik'o de la lift'o'ŝofor'o'j. Tiam oni dev'is ferm'i la ofic'ej'o'n, ĉar est'is ne'ebl'e grimp'i supr'e'n tra 45 etaĝ'o'j. Ĝis la fin'o de la strik'o ni ĉiu'j hav'is liber'temp'o'n.

Unu'foj'e du deleg'it'o'j el Kanber'o, dum butik'um'ad'o en la urb'o, trov'is nov'a'n lud'il'o'n, kaj ambaŭ aĉet'is po unu por si'a'j infan'o'j. La lud'il'o est'is “Kirlulo”, spec'o de metal'a spiral'o kiu “marŝ'as” mal'supr'e'n sur la ŝtup'ar'o se oni don'as help'a'n ek'puŝ'o'n. La du patr'o'j decid'is prov'i la lud'il'o'n sur la sav'ŝtup'ar'o de la konstru'aĵ'o. La Kirlulo funkci'is bon'eg'e, kaj ili lud'is kontent'e dum iom da temp'o. Sed, kiam ili pen'is re'en'ir'i la ofic'ej'o'n de la deleg'it'ar'o, ili trov'is ke la pord'o'j de la ŝtup'ar'ŝakt'o mal'ferm'ebl'as nur de ekster'e kaj ne hav'as klink'o'j'n. Ankaŭ la ŝakt'o est'is son'izol'it'a. La deleg'it'o'j hav'is nur unu voj'o'n—marŝ'i mal'supr'e'n tra 45 etaĝ'o'j, port'ant'e si'a'j'n “kirlulojn”.

Diplomat'a'j misi'o'j ankaŭ dev'as pri'zorg'i est'ont'a'j'n Aŭstrali'a'j'n ŝtat'an'o'j'n. En Ĝenevo en la 50aj jar'o'j la Konstant'a Deleg'it'ar'o ĉe la Eŭrop'a sid'ej'o de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j part'o'pren'is en la labor'ad'o de Inter'reg'ist'ar'a Komitat'o por Eŭrop'a Migr'ad'o. Kiel Ĝeneral-Konsul'o mi ankaŭ administr'is program'o'n de migr'ad'o al Aŭstrali'o. Iu Malt'an'o pet'is help'o'n de la Konsul'ej'o migr'i al Aŭstrali'o. Li est'is la Malta Ministr'o pri El'migr'ad'o.

Tiu'temp'e Aŭstrali'o hav'is prefer'o'n por lert'a'j meti'ist'o'j, tial la Ministr'o sugest'is ke ni registr'u li'n kiel “cabinetmaker” (kabinet'ist'o), kio en la Angl'a lingv'o signif'as “mebl'ist'o”.

Inter la plej util'a'j migr'ant'o'j kiu'j'n ni send'is al Aŭstrali'o el Svis'land'o en tiu'j jar'o'j est'is grup'o da kuir'ist'o'j, por deĵor'i en la kuir'ej'o'j de la Vilaĝ'o por la Olimpi'a'j Lud'o'j en Heidelberg (kvartal'o de Melburn'o) en 1956.

Kutim'e la Svis'a reg'ist'ar'o kondut'as sam'e alergi'ec'e rilat'e la el'migr'o'n de bon'a'j ĉef'kuir'ist'o'j kiel bred'ist'o'j de merin'a'j ŝaf'o'j en Aŭstrali'o rilat'e la eksport'ad'o'n de vir'merin'o'j. Sed la Ĝeneral-Konsul'ej'o sukces'is inter'trakt'i inter'konsent'o'n special'a'n por la Olimpi'a'j Lud'o'j. Aŭstrali'a hotel'ist'o ven'is al Ĝenevo por far'i la elekt'o'n. La vilaĝ'a'j kuir'ej'o'j funkci'is bon'eg'e, kaj post la Lud'o'j la plej'mult'o de la kuir'ist'o'j ek'loĝ'is daŭr'e en Aŭstrali'o.

Mal'long'e antaŭ la Lud'o'j oni trans'send'is mi'n al Singapur'o por tie est'i Aŭstrali'a Komisi'it'o. Unu el mi'a'j fru'a'j task'o'j est'is rekrut'i skip'o'n da kuir'ist'o'j por prepar'i Malaj'a'n manĝ'aĵ'o'n en la Olimpi'a Vilaĝ'o. Mi'a koleg'o Tom Critchley, la Komisi'it'o en Kuala Lumpur (la ĉef'urb'o de Malajzi'o) est'is instrukci'it'a help'i mi'n pri la organiz'ad'o. Mi pet'is ke la Olimpik'a Komitat'o de Singapur'o propon'u kelk'a'j'n person'o'j'n. Tom pet'is al la Ĉef'ministr'o de Malajzi'o, Tunku Abdul Rahman, kiu nom'um'is si'a'n prefer'at'a'n kuir'ist'o'n, vir'in'o'n, por estr'i la skip'o'n. Tio kre'is problem'o'n, ĉar mi'a'j kuir'ist'o'j rifuz'is serv'i sub iu ajn vir'in'o. Post du konferenc'o'j sen'solv'a'j en mi'a ofic'ej'o, ni sekv'is la nur'a'n ebl'a'n voj'o'n kaj pet'is al la kuir'ist'in'o de la Tunku elekt'i si'a'j'n propr'a'j'n kun'kuir'ist'o'j'n!

Facil'a trans'ir'o trans land'lim'o'j'n est'as simbol'o de ĉiu liber'ec'o. Ernest Bevin, Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j de Briti'o, kiam oni pet'is ke li resum'u si'a'n ekster'land'a'n politik'o'n, respond'is ke ĝi est'as: pov'i ir'i al la Staci'dom'o Viktoria, kaj aĉet'i bilet'o'n por vojaĝ'i kie'n ajn li dezir'as, sen pasport'o. Georg'e Bidault de Franci'o pri'skrib'is land'lim'o'j'n kiel “les cicatrices de l’Europe” (la cikatr'o'j de Eŭrop'o).

Ambasador'o'j dev'as gast'ig'i kaj kuraĝ'ig'i mult'a'j'n eminent'a'j'n sport'ist'o'j'n el si'a'j land'o'j. Kiel Aŭstrali'a Ambasador'o al la Federaci'a Respublik'o Germanio mi hav'is plezur'o'n bon'ven'ig'i la Aŭstrali'a'n team'o'n al la Olimpi'a'j Lud'o'j en Munkeno en 1972. Mi memor'ig'is la atlet'o'j'n pri la respond'o don'it'a de la Romia histori'ist'o Plutarch kiam oni li'n demand'is ĉu li est'us prefer'e Aĥil'o la milit'ist'o aŭ Homero la poet'o. Plutarch reciprok'is per la demand'o: “Ĉu vi prefer'us est'i venk'int'o en la Olimpi'a'j Lud'o'j aŭ la anonc'ant'o de la rezult'o'j?”

Ambasad'o'j kaj ali'a'j ekster'land'a'j misi'o'j pri'zorg'as larĝ'a'n gam'o'n da Aŭstrali'a'j vizit'ant'a'j ofic'ist'o'j. En Ĝenevo la deleg'it'ar'o'j al la Inter'naci'a Labor-Ofic'ej'o inkluziv'is ne nur ofic'ist'o'j'n de la reg'ist'ar'o sed ankaŭ reprezent'ant'o'j'n de sindikat'o'j kaj de organiz'o'j de labor'don'ant'o'j. Oft'e tio est'is ili'a unu'nur'a ali'land'a misi'o kaj ili pen'is plej'e ĝu'i si'a'n spert'o'n, kelk'foj'e ven'ig'ant'e kun si si'a'j'n edz'in'o'j'n. La membr'o'j de unu grup'o, je vesper'o, kiam ne okaz'is kun'ven'o, pet'is ke oni konduk'u ili'n al kazin'o, tiam nov'aĵ'o por la pli'mult'o de Aŭstrali'an'o'j. Est'is tro mal'fru'e por trans'ir'i en Franci'o'n, kie est'is iu'j bon'e kon'at'a'j kazin'o'j en proksim'a'j urb'et'o'j. Mi klar'ig'is ke la kazin'o de Ĝenevo est'as iom mal'ekscit'a, ĉar laŭ la Svis'a konstituci'o vet'o'j lim'iĝ'as al 2 frank'o'j. Tiu regul'o hav'is la cel'o'n mal'stimul'i la ŝtat'an'o'j'n de Svis'land'o, por ke ili ne for'vet'u si'a'n mal'facil'e gajn'it'a'n mon'o'n. Tamen la deleg'it'o'j unu'anim'e dezir'eg'is rigard'i kazin'o'n, kaj decid'is ke ili prov'os tiu'n de Ĝenevo. Do, ni en'ir'is kaj aĉet'is kelk'a'j'n ĵeton'o'j'n, kaj mi montr'is al ili, antaŭ la tag'manĝ'o, tabl'o'n de “boule”, simpl'a form'o de rulet'o. “Kiel oni lud'as?” oni demand'is. “Nur met'u ĵeton'o'n sur vi'a'n prefer'at'a'n numer'o'n, aŭ sur grup'o'n, aŭ sur la ruĝ'o'n aŭ la nigr'o'n”, mi klar'ig'is. Mi met'is ĵeton'o'n sur unu'op'a'n numer'o'n, ĝust'e kiam vet'ad'o fin'iĝ'is per la kri'o: “Rien ne va plus” (neni'o plu ir'as). La pilk'et'o halt'is apud mi'a numer'o. “Tiel oni lud'as,”

mi dir'is. Eĉ pro du'frank'a vet'o mi'a profit'o sufiĉ'is por pag'i la kost'o'n de la tag'manĝ'o kaj mi pov'is ripoz'i sur mi'a'j laŭr'o'j!

La star'ig'o de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j post kongres'o en San-Francisko en 1945 inaŭgur'is nov'a'n spec'o'n de diplomati'o... la diplomati'o'n de orator'ad'o, en'konduk'o de rezoluci'o'j, kaj inter'trakt'ad'o mal'antaŭ la kulis'o'j en la koridor'o'j. Okaz'is ankaŭ flor'ad'o de inter'naci'a humur'o.

Mult'a'j el la poem'o'j ne est'as traduk'ebl'a'j sed kelk'a'j blag'o'j est'as universal'e kompren'ebl'a'j. Ekzempl'e la Man'libr'o por Deleg'it'o'j al U.N. , kiu publik'iĝ'is en Nov-Jork'o. Ĝi cit'is seri'o'n de kliŝ'o'j kun traduk'o:

Inter'konsent'o est'as anticip'ebl'a
(Okaz'is grav'a kverel'o mal'antaŭ la kulis'o'j)
Mi parol'os mal'long'e, Sinjor'o Prezid'ant'o
(Li est'as ek'komenc'ant'a 40-minut'a'n parol'ad'o'n)
Mi'a koleg'o montr'is si'a'n kutim'a'n prudent'o'n
(Li sam'e opini'as kiel la antaŭ'a parol'int'o)
Mi est'as pret'a konfid'i respond'ec'o'n al li
(Ĉiu'j li'a'j parol'ad'o'j est'as verk'it'a'j por li)
Person'o kun vast'a spert'o
(Ŝi part'o'pren'is en du sesi'o'j de la Ĝeneral'a Asemble'o)
Mi ne dezir'as obstrukc'i la labor'o'n de la komitat'o
(Preciz'e tio'n li intenc'as far'i)
Mi ne fid'as al procedur'a'j manovr'o'j
(Li est'as sur'scen'ig'ont'a aĉ'eg'a'n manovr'o'n)
Mi bedaŭr'as ke mi dev'as mal'konsent'i kun mi'a eminent'a koleg'o
(Tiu damn'it'a stult'ul'o!)
Ĉi tio est'as adekvat'a solv'o de la problem'o
(Do, tio est'as bala'it'a sub la tapiŝ'o'n ĝis ven'ont'a jar'o)
Mi dev'as konsult'i mi'a'n reg'ist'ar'o'n
(Li ek'kompren'is ke li est'as erar'e en tiu komitat'o)
Ni est'u sincer'a'j, mal'kaŝ'em'a'j
(Li est'as iu'n perfid'ont'a)
Ni star'ig'u sen'parti'a'n sub'komitat'o'n
(en kiu mi'a'j amik'o'j pov'os sid'i)
Saĝ'a, kompetent'a kaj sen'parti'a prezid'ant'o
(Li ĉiam sub'ten'is ni'a'n parti'o'n)

Dum banked'o organiz'it'a je la fin'o de la Kvar'a Konsult'a Kun'ven'o por la Antarkt'a Traktat'o en Santiag'o en 1966, kiu verk'is inter'konsent'it'a'j'n rimed'o'j'n por la protekt'ad'o de Antarkt'a'j fok'o'j, mi aŭtor'is kelk'a'j'n traf'a'j'n vers'o'j'n Angl'e. Interpret'ist'o'j kiu'j part'o'pren'is la banked'o'n fulm'o'rapid'e traduk'is mi'a'j'n vers'o'j'n en la Hispan'a'n, la Franc'a'n kaj la Rus'a'n, kaj oni el'don'is oficial'a'n dokument'o'n. Oni defi'is mi'n Esperant'ig'i ili'n. Tio'n mi far'is kaj la traduk'o aper'is en Brazila Esperant'o-gazet'o. En 1972 la Angl'a tekst'o est'is de'nov'e el'don'it'a kiel dokument'o en Londono en la Konferenc'o pri la Konserv'ad'o de Antarkt'a'j Fok'o'j post solen'a deklam'o je nokt'o'mez'o post la paraf'o de la tekst'o de la Konvenci'o. La poem'o kaj ties histori'o ankaŭ publik'iĝ'is en la Bulten'o de SCAR, la Scienc'a Komitat'o pri Antarkt'a Enket'ad'o. Jen mi'a poem'o:

Al'vok'o Por La Fok'o

Antarkt'ik'a'j Faŭn'o kaj Flaŭr'o
En la frost'a sud'a mar'o
La balen’ per buŝ'o'star'o
Kribr'as la plankton'a'n stok'o'n
Sed kiu ŝat'us manĝ'i fok'o'n?

Langusteto tre bon'gust'a
Est'as por la fiŝ’ ŝton’ rust'a.

Li sufer'us ebl'e mok'o'n
Sed kiu ĉas'us bel'a'n fok'o'n?

En sistem’ ekologi'a
Al fiŝ'o ven'as sort'o ĝi'a
Aĉ'a sku'o raŭk'as vok'o'n Neni'u ne am'as la fok'o'n!

Pingven’ bezon'as protekt'ad'o'n
Ĝi ne ŝat'as inspekt'ad'o'n
Sed neces'as bon'a rok'o
Por la fel- (aŭ Rossi) fok'o!

En kun'ven'o'j pri log'ist'ik'o
Ven'as mas'o da statistik'o
Hund'o'j, sled'o'j hav'as lok'o'n
Sed ne forges'u la fok'o'n.

Send'ad'u fulm'e radi'aĵ'o'j'n
Ĉiu'hor'e tra staci'o'j'n
Inform'aĵ'o'n sam'epok'a'n
Tamen ne ĝen'u et'a'n fok'o'n!

En turist-ekspedici'o'j
Ne est'u tro da ambici'o'j
Ni manĝ'u bov'o'n, pork'o'n, kok'o'n
Sed ne la povr'a'n et'a'n fok'o'n.

Est'u fok'o ĉiu'spec'a
Sekur’, trankvil'a kaj sol'ec'a
Atent'u mi'a'n final'vok'o'n:
Ne est'u mal'amik'o de la fok'o!

En 1976 la Ambasador'o de la Federaci'a Respublik'o Germanio ĉe Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, Baron'o Rüdiger Von Wechmar, membr'o de la Orden'o por Kontraŭ'batal'i Aĉ'a'n Serioz'ec'o'n, dis'send'is burlesk'a'n projekt'o'n de rezoluci'o propon'ant'a komitat'o'n por verk'i “Inter'kontrakt'o'n pri la lim'ig'o kaj part'a for'ig'o de soci'a'j event'o'j, lunĉ'o'j, akcept'o'fest'o'j kaj banked'o'j kiu'j pov'us hav'i mal'bon'a'j'n konsekvenc'o'j'n por la ĝu'ad'o de san'o, kaj pov'us damaĝ'i la labor'o'n de part'o'pren'ant'o'j”. La Ĵurnal'o New York Post not'is ke oni en'konduk'is la rezoluci'o'n je lunĉ'o (en la Restoraci'o de la Deleg'it'o'j) kiu daŭr'is pli ol du hor'o'j'n kun kvin plad'o'j, inkluziv'e de omar'o'j kaj anas'id'o'j!

diplomati'a'j vend'ist'o'j

Diplomat'o'j ne pas'ig'as si'a'n tut'a'n temp'o'n en stri'a pantalon'o part'o'pren'ant'e en koktel'fest'o'j aŭ eĉ inter'trakt'ant'e kun Departement'o'j pri Ekster'land'a'j Afer'o'j rilat'e politik'a'j'n problem'o'j'n. Mult'e da ili'a energi'o est'as dediĉ'at'a al la praktik'a task'o antaŭ'e'n'ig'i la vend'ad'o'n de la produkt'aĵ'o'j de si'a land'o kaj akir'i favor'a'n reklam'ad'o'n.

En Kanado mez'e de la 40-aj jar'o'j, la Ambasad'o prezent'is ĉiu'semajn'a'n bulten'o'n de Aŭstrali'a'j kaj Nov'zeland'a'j nov'aĵ'o'j dis'send'at'a'n per la ret'o de la Kanada Dis'aŭd'ig'a Korporaci'o. Tiu Anzaka Nov'aĵ'leter'o komenc'iĝ'is en maj'o 1941 kiel serv'o al Aŭstrali'a'j kaj Nov'zeland'a'j aviad'ist'o'j, sed ĝi daŭr'is ĝis juni'o 1945, post la fin'iĝ'o de la Aer'arme'a Trejn'ad'a Projekt'o. La program'o komenc'iĝ'is per registr'it'a gak'ad'o de kukaburo (la Aŭstrali'a rid'ant'a bird'o, tiam la indik'signal'o de Radi'o Aŭstrali'o), sekv'at'a de dek kvin minut'o'j da nov'aĵ'o'j. Ĉirkaŭ du'on'o de la program'o konsist'is el ĝeneral'a'j nov'aĵ'o'j kopi'it'a'j el Radi'o-Aŭstrali'o. La ceter'o est'is pri sport'o, baz'it'a sur telegram'o kun raport'o'j de la rezult'o'j de event'o'j je sabat'o. Est'is du “kapt'il'o'j por jun'a'j lud'ant'o'j”—la Maori'a'j nom'o'j kaj la nom'o'j de la Nov'zeland'a'j kur'ĉeval'o'j. Mi pov'is ĉiam kontrol'i la Maori'a'j'n vort'o'j'n per amik'o'j en la Nov'zeland'a Aer'arme'a Misi'o, aŭ Alt'komisi'it'ej'o, sed por la korekt'a prononc'o de la nom'o'j de kur'ĉeval'o'j, kiu ne ĉiam konform'as al klasik'a Grek'a aŭ Pariza Franc'a lingv'o, mi dev'is fid'i al unu'nur'a spert'ul'o kiu hav'is profund'a'n kon'o'n de la reĝ'a sport'o, en la Misi'o de la Aŭstrali'a Aer'arme'o. Kiam li est'is for aŭ hav'is liber'temp'o'n, mi kelk'foj'e far'is terur'a'j'n erar'o'j'n.

Feliĉ'ig'e la Kanad'an'o'j ne sci'is pri tiu'j erar'eg'o'j, kaj mult'e interes'iĝ'is pri la “Anzakaj Nov'aĵ'o'j”. Ni ricev'is kelk'a'j'n amuz'a'j'n leter'o'j'n de admir'ant'o'j. Unu aŭskult'ant'o, pri'parol'ant'e la en'konduk'o'n al la program'o, koment'is kiel mir'ig'e S-ro Harry imit'as la voĉ'o'n de la kanguru'o!

La Aŭstrali'a Ambasad'o en Vaŝington'o trov'is Uson'an'o'j'n tre mal'preciz'a'j pri geografi'o. Unu sud'a bel'ul'in'o, al kiu oni ne jam prezent'is mi'n, aŭskult'int'e mi'n ne pov'is lok'ig'i mi'a'n parol'manier'o'n, kiu tiu'temp'e est'is preskaŭ Uson'a sed konserv'is nuanc'o'j'n de Tasmanio kaj Oksford'o. Ŝi demand'is: “Ĉu vi est'as el la sud'o?” “Jes”, mi respond'is, “Mi ja est'as el la sud'o”. “Ĉu vi est'as el Teksaso?” ŝi persist'is. “Ne”, mi daŭr'ig'is, por amuz'o, “Mi est'as el lok'o mult'e pli sud'a ol Teksaso”. “Sed est'as neni'o sud'e de Teksaso!” ŝi fin'dir'is, ankoraŭ ne'kompren'ant'e.

En Singapur'o Aŭstrali'a komerc'o est'is sufiĉ'e grav'a por neces'ig'i apart'a'n reprezent'ant'o'n de la Departement'o pri Komerc'o, sed la politik'a'j ofic'ist'o'j de la Komisi'it'ej'o respond'ec'is pri program'o'j de ekonomi'a help'o. La Komisi'it'o pri Komerc'o reciprok'e pet'is politik'a'n help'o'n por special'a'j vend'kampanj'o'j. Unu tia kampanj'o konsist'is el ekspon'lud'o de bilard'o'j far'e de Walter Lindrum, Aŭstrali'a mond'ĉampion'o, en la grand'eg'a Hal'o por Volanludoj, sub la aŭspici'o'j de la Aŭstrali'a Departement'o pri Komerc'o. Mi'a edz'in'o kaj mi hav'is seĝ'o'j'n en la plej antaŭ'a vic'o, proksim'e al la bilard'tabl'o kiu est'is bril'e lum'ig'at'a. La et'a magi'ist'o de la bilard'baston'o prezent'is bon'eg'a'n spektakl'o'n, kiu'n ni mult'e ĝu'is ĝis Lindrum far'is ne'atend'it'a'n parol'ad'o'n: “Sinjor'in'o'j kaj sinjor'o'j, mi'a ven'ont'a truk'bat'o est'os honor'e al la Aŭstrali'a Komisi'it'o kaj Sinjor'in'o Harry, kiu'j est'as kun ni en la hal'o ĉi'vesper'e”. Li tir'is karton'skatol'o'n el sub la tabl'o kaj komenc'is el'tir'i seri'o'n de objekt'o'j, kvazaŭ kunikl'o'j'n el cilindr'a ĉapel'o. “Ĉi tiu koal'o situ'os sur la komenc'a lini'o. Ĉi tiu'n lad'skatol'o'n da bon'eg'a'j Aŭstrali'a'j persik'o'j mi met'os sur la nigr'a'n punkt'o'n. Ĉi tiu'n bel'eg'a'n botel'o'n da tomat'o'saŭc'o IXL est'u ĉi tie, kaj la konfit'aĵ'o el frag'o'j ĉi'flank'e. La ruĝ'a glob'et'o est'os ĉi tie en la mez'o de la tabl'o, kaj mi frap'os la blank'a'n al la mal'dekstr'a rembur'aĵ'o, preter la tomat'o'saŭc'o'n, ĉirkaŭ la persik'o'j'n, mal'antaŭ la konfit'aĵ'o'n, preter la koal'o'n kaj tiel fin'e en'poŝ'ig'os la ruĝ'a'n glob'o'n. Ge'sinjor'o'j Harry, ĉi tiu est'as honor'e al vi!”

Kiel part'o de si'a program'o de publik'a'j rilat'o'j, ambasador'o'j kelk'foj'e far'iĝ'as patron'o'j—sol'a'j aŭ kun koleg'o'j—de sport'event'o'j, per donac'o de premi'o. En 1974 la Aŭstrali'a Ambasad'o en Bonn'o donac'is pokal'o'n por la jun'ul'a ĉampion'o de la Golf'klub'o de Bonn'o-Bad Godesberg. La Ambasador'o, kiam li prezent'is la pokal'o'n, emfaz'is ke est'as neni'u “reĝ'a voj'o” al sukces'o en golf'lud'o. Tem'as pri el'lern'ad'o kaj fidel'a ekzerc'ad'o. Li memor'ig'is la anekdot'o'n pri Sankt'a Petro kaj Sankt'a Paŭlo, kiu'j lud'is golf'o'n sur la ĉiel'a golf'ej'o. Je la unu'a tru'o Petro ating'is la tru'o'n per unu bat'o, kaj sam'e Paŭlo. Je la du'a tru'o Petro far'is ali'a'n “as'o'n”. Post tio, Paŭlo dir'is: “Nu, Peĉjo, ni for'las'u mirakl'o'j'n kaj lud'u golf'o'n!”

En 1977, kiel Ambasador'o ĉe Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, mi akcept'is, en la nom'o de Graham Marsh, golf'ist'o Aŭstrali'a, la premi'o'n por “novic'o de la jar'o”. Mi rakont'is ke en Aŭstrali'o est'as oft'e kanguru'o'j sur la golf'ej'o'j. Mi asert'is ke en la Reĝ'a Klub'o de Kanber'o est'as regul'o ke, se la golf'pilk'et'o en'ir'as la “poŝ'o'n” de kanguru'in'o, la pilk'o est'as “perd'it'a”. Ankaŭ mi rakont'is ke en vintr'o, sur la grand'eg'a'j gazon'o'j, est'as tiom da frost'o ke post long'a rul'frap'o la pilk'et'o kolekt'as frost'o'n, kaj far'iĝ'as tro grand'a por en'ir'i la tru'o'n! Mi al'don'is ke est'as preskaŭ ne'ebl'e ke mi en'ir'ig'u la pilk'et'o'n eĉ kiam ne est'as frost'o!

Dum la sam'a parol'ad'o mi rakont'is kiel mi lern'is lecion'o'n pri lud'ruz'ec'o sur la golf'ej'o de Najrobi'o en Kenjo, unu el la centr'o'j de la grand'a'j sovaĝ'best'o'j de Afrik'o. Invit'is mi'n lud'i la Aŭstrali'a Komisi'it'o pri Komerc'o, D-ro Mac Keddie. Li dezir'is venk'i, kaj li tim'is mi'a'n grand'a'n handikap'o'n. Preciz'e kiam mi est'is bat'ont'a je la unu'a ek'bat'ej'o, Keddie si'n turn'is al si'a edz'in'o kaj dir'is laŭt'e kaj klar'e: “Amy, ĉu tiu'j leon'o'j ankoraŭ loĝ'as apud la kvar'a gazon'o?” Mi ne lud'is mi'a'n plej bon'a'n golf'o'n tiu'n rond'ir'o'n.

En Belgi'o en la ses'dek'a'j jar'o'j la ĉef'a zorg'o de Aŭstrali'o est'is cert'ig'i ke, kiam Grand'a Briti'o membr'iĝ'os en la Eŭrop'a Ekonomi'a Komun'um'o, Aŭstrali'o hav'os al'ir'o'n al la Brit'a kaj ali'a'j Eŭrop'a'j merkat'o'j. La ambasad'o en Bruselo pas'ig'is mult'a'j'n ted'a'j'n hor'o'j'n kontraŭ'batal'ant'e regul'o'j'n invent'it'a'j'n de Eŭrop'a'j farm'ist'o'j por mal'help'i import'o'j'n el Aŭstrali'o. La ambasad'o ankaŭ pen'is ten'i Aŭstrali'a'j'n var'o'j'n antaŭ la okul'o'j de la Belg'a publik'o. Oni ne produkt'as vin'o'j'n en Belgi'o, kun escept'o de mal'grand'a kvant'o far'it'a el tro'aĵ'o da por'manĝ'a'j vin'ber'o'j kresk'ig'it'a'j en oranĝeri'o'j aŭ forc'ej'o'j de Wavre. Flandr'a'parol'ant'a'j Belg'o'j apud la mar'bord'o tradici'e import'is vin'o'j'n el Bordeaŭ, kaj Franc'parol'ant'a'j Valon'o'j aĉet'ad'is el Burgonj'o. Unu vesper'o'n, por stimul'i vend'ad'o'n de Aŭstrali'a'j vin'o'j, mi part'o'pren'is en banked'o al kiu membr'o'j de la diplomati'a korpus'o est'is invit'it'a'j.

Mal'dekstr'e de mi sid'is la Konsil'ist'o de la Franc'a Ambasad'o. Li demand'is ĝentil'e ĉu Aŭstrali'o efektiv'e produkt'as trink'ebl'a'j'n vin'o'j'n. Mi cert'ig'is al li ke ni ne nur produkt'as tabl'o'vin'o'j'n de la unu'a klas'o, sed ankaŭ eksport'as grand'a'j'n kvant'o'j'n al Briti'o, Nord-Amerik'o kaj Sud-Orient'a Azi'o. Post'ne'long'e kelner'o plen-ig'is ni'a'j'n glas'o'j'n per klar'a ruĝ'a vin'o. Mi gust'um'is mi'a'n kaj sugest'is ke ĝi est'as kompar'ebl'a kun, oni dir'u, vin'o de la mark'o St Emili'o'n. La Franc'o konced'is, ĝentil'e, ke la vin'o est'as trink'ebl'a, sed dir'is ke ĝi apenaŭ ating'as la klas'o'n de St. Emili'o'n. En tiu moment'o la kelner'o re'ven'is. Li parol'flu'eg'e pet'is pardon'o'n. Li ne kompren'is ke mi est'as la Aŭstrali'a ambasador'o. La proviz'o de Aŭstrali'a'j vin'o'j el'ĉerp'iĝ'is, kaj li propr'a'decid'e serv'is ni'n per vin'o St. Emili'o'n...

En Otav'o est'is majstr'a petol'ist'o en la ofic'ej'o de la Brit'a Alt'komisi'it'ej'o. Tiu est'is Joe Garner, post'e Kavalir'o Sav'il'e Garner. Li'a plej eminent'a viktim'o est'is li'a propr'a Alt'a Komisi'it'o, Malcolm Macdonald.

Macdonald tre ŝat'is vojaĝ'i al for'a'j angul'o'j de Kanado kaj est'is verk'int'a libr'o'n “Mal'supr'e'n Nord'e”, pri la river'o'j de la Nord-Okcident'a Teritori'o.

Jozeĉjo aranĝ'is kun la sekretari'o de Macdonald, Marjorie Gordon (kiu post'e edz'in'iĝ'is kun la Aŭstrali'a Ĝeneral-konsul'o en Nov-Jork'o kaj patron'is kolegi'o'n en la Universitat'o de Melburn'o) ŝajn'ig'e trans'send'i telefon'komunik'aĵ'o'n el ekster'land'e. Marjorie far'is la kutim'a'j'n son'o'j'n kiu'j akompan'is inter'naci'a'n telefon'komunik'aĵ'o'n en tiu'j temp'o'j. “Ĉi tie Macdonald”, respond'is la Alt'a Komisi'it'o. “Whitehall (la sid'ej'o de la Brit'a reg'ist'ar'o) hav'as mult'a'j'n zorg'o'j'n” dir'is Joseĉjo per si'a plej long'distanc'a voĉ'o. “Ŝajn'e vi far'as tro da vojaĝ'ad'o ĉirkaŭ la land'o. Okaz'as kelk'a'j tre grav'a'j event'o'j en Otav'o—sur la kamp'o de politik'a evolu'o, Macdonald; ekonomi'a evolu'o; reciprok'a help'o; civil'a aviad'o...” Macdonald jam komenc'is vigl'a'n defend'ad'o'n de si'a'j vojaĝ'program'o'j kiam Joseĉjo met'is si'a'n kap'o'n ĉirkaŭ la pord'o. “Whitehall hav'as mult'a'j'n zorg'o'j'n” li dir'is, long'distanc'e.

Kvankam Kanado est'as glaci'e mal'varm'a en vintr'o, la somer'o en Otav'o pov'as est'i sufiĉ'e varm'eg'a. Unu vesper'o'n, grup'o da diplomat'o'j kaj vizit'ant'a'j Aŭstrali'a'j ofic'ist'o'j decid'is naĝ'i en mal'grand'a lok'a lag'o. Ili neglekt'is port'i ban'kostum'o'j'n kaj est'is ĝu'ant'a'j la afer'o'n, kiam grup'o da ge'sinjor'o'j, post banked'o en la rezid'ej'o de S-ro Garner, el'ven'is por promen'ad'o ĉirkaŭ la lag'o'n. La Brit'a grup'o vid'is la vest'o'j'n apud la lag'o, korekt'e interpret'is la situaci'o'n kaj pli'long'ig'is si'a'n promen'ad'o'n tra long'a'n temp'o'n, dum la nud'a'j koloni'ul'o'j dev'is rest'i en profund'a akv'o.

En Nov-Jork'o, en la fru'a'j tag'o'j de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, la ĵurnal'ist'o'j kelk'foj'e enu'is pro mank'o de nov'aĵ'o'j, kaj la inter'naci'a'j ofic'ist'o'j de la sekretariat'o ankaŭ hav'is long'a'j'n sen'labor'a'j'n atend'o'j'n. Unu tag'o'n en la printemp'o de 1948, oni dis'send'is la jen'a'n gazet'komunik'o'n: Azi'a Respublik'o Piral'o kandidat'as por membr'ec'o de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j.

La aŭtonom'a Respublik'o Piral'o en Nord'okcident'a Azi'o kandidat'as por membr'ec'o en Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j. La kandidat'iĝ'a leter'o, sub'skrib'it'a de Al'i Goonda Jaep, Ĝeneral'a Ministr'o, est'is ricev'it'a hodiaŭ de Ĝeneral'a Sekretari'o Trygve Li'e. Sinjor'o Li'e trans'send'is la kandidat'iĝ'o'n al la Prezid'ant'o de la Konsil'o de Sekur'ec'o por konsider'o.

S-ro Jaep dir'is en si'a leter'o ke nun la unu'a'n foj'o'n li'a land'o kandidat'iĝ'as por membr'ec'o de iu ajn inter'naci'a organiz'o. La Ministr'o, kiu send'is si'a'n leter'o'n el Nov-Delhi'o, dir'is ke li'a land'o est'as pret'a akcept'i ĉiu'j'n dev'o'j'n de la Ĉart'o.

Map'o'j de Azi'o indik'as ke Piral'o est'as mal'grand'a ŝtat'o en la Mongol'a region'o de Azi'o.

Plur'a'j deleg'it'ar'o'j tra'serĉ'is si'a'j'n map'ar'o'j'n kaj La Jar'libr'o'n por Ŝtat'ist'o'j sen'sukces'e, antaŭ ol rimark'i la dat'o'n—la 1-an de april'o! Ŝajn'as ke “April-fiŝ'o'j” est'as universal'a'j.

En la last'a'j kvar'dek'a'j jar'a'j Uson'o sufer'is plag'o'n de “piramid'a'j klub'o'j”, spec'o de ĉen'leter'o. La fin'a rezult'o, laŭ'pretend'e, est'is gaj'eg'a'j fest'o'j kiu'j kun'ven'ig'is mult'a'j'n hom'o'j'n tut'e ne reciprok'e kon'at'a'j'n. La piramid'o'j, oni'dir'e, frakas'is ĉiu'j'n soci'a'j'n bar'il'o'j'n kaj inhibici'o'j'n. Ŝerc'em'ul'o produkt'is la jen'a'n alternativ'a'n versi'o'n kiu rond'ir'is en la Aŭstrali'a Ambasad'o en Vaŝington'o: Ĉi tiu ĉen'o est'as komenc'it'a kun la esper'o al'port'i feliĉ'o'n al lac'a'j komerc'ist'o'j. Mal'simil'e al la plej'mult'o da ĉen'o'j, ĉi tiu ne bezon'as mon'o'n. Nur send'u kopi'o'n de ĉi tiu leter'o al kvin vir'amik'o'j, post'e en'pak'ig'u vi'a'n edz'in'o'n kaj send'u ŝi'n al la ul'o kies nom'o est'as ĉe la kap'o de ĉi tiu list'o.

Kiam vi'a nom'o ating'os la supr'o'n, vi ricev'os 15,188 vir'in'o'j'n, kaj kelk'a'j dev'as est'i bon'eg'ul'in'o'j!

Fid'u . Ne romp'u la ĉen'o'n; unu vir'o tio'n far'is kaj re'ricev'is si'a'n propr'a'n edz'in'o'n.

En Decembr'o 1977, la Aŭstrali'a Ambasador'o en Nov-Jork'o ricev'is en si'a maten'a fask'o da telegram'o'j la jen'a'n urĝ'a'n mesaĝ'o'n, en la oficial'a'j stil'o kaj form'o, kiu pretend'is ven'i el Kanber'o:

Ne'klas'ig'it'a
Ung'a 32: Sep'a Komitat'o
Vi Rajt'as Sub'ten'i Akcept'o'n De Rezoluci'o A/
32/L-19 Datum'it'a'n 11 Novembr'o, Kaj Ĉe'est'i
Kiel Reprezent'ant'o.

Kiam li enket'is pri la “sep'a komitat'o” (est'as nur ses regul'a'j komitat'o'j de la Ĝeneral'a Asemble'o de Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j) oni don'is al li ekzempler'o'n de projekt'o de rezoluci'o ankaŭ ne'riproĉ'ebl'e verk'it'a laŭ la norm'a form'o de U.N. Ĝi est'is rezoluci'o por diskut'ad'o en la Sep'a (Special'a Feliĉ'ec'a) Komitat'o, urĝ'ant'a la jun'kor'ul'o'j'n de la diplomati'a'j person'ar'o'j de la Konstant'a'j Misi'o'j ĉe U.N. part'o'pren'i en banked'o-bal'o en la Filipina Ofic'ej'o.

La Aŭstrali'a deleg'it'ar'o en la Konferenc'o de U.N. pri la Jur'o de la Mar'o organiz'is tag'manĝ'o'n por fest'i la fin'o'n de la du'a sesi'o en Karakaso en 1974. La Ambasador'o, far'int'e si'a'n “raport'o'n” al la deleg'it'ar'o (en la form'o de kalips'o 3 kantat'a de Jamajkano) anonc'is ke li bezon'as for'met'i kelk'a'j'n vest'o'j'n. Li for'met'is unu'e si'a'n jak'o'n kaj post'e si'a'n ĉemiz'o'n. Li'a edz'in'o kred'is ke li frenez'iĝ'is. Li ne kutim'is sen'vest'ig'i si'n publik'e! Sed fin'e la Ambasador'o rivel'is blank'a'n T-ĉemiz'o'n sur kiu est'is pres'it'a la tem'o de la Mar'jur'o—du kis'ant'a'j fiŝ'o'j!

Post kelk'a'j jar'o'j, li'a sekv'int'o kiel deleg'it'ar'ĉef'o, ambasador'o Keith G.

Brennan, ripet'is la incit'nud'iĝ'o'n (striptiz'o'n), tiu'n foj'o'n ĝis ruĝ'a T-ĉemiz'o ornam'it'a per la nigr'a'j liter'o'j KGB!

La Diplomat'ar'o en Kanber'o en la fru'a'j tag'o'j de tiu art'e'far'it'a ĉef'urb'o, dev'is kre'i mult'e da si'a propr'a amuz'o, ĉar mank'is regul'a'j dram'o'j kaj koncert'o'j. En 1950 oni organiz'is “ornitologi'a'n bal'o'n” en la foir'hal'o de Queanbeyan, urb'et'o en Nov'a Sud-Kimri'o, proksim'e al Kanber'o, por adiaŭ'i Brit'a'n bird'observ'ant'a'n diplomat'o'n Godfrey Bass. La ornitologi'a'j kap'ornam'aĵ'o'j est'is strang'a'j kaj mir'ind'a'j. La post'a'n jar'o'n bal'o est'is organiz'it'a de la “Festival'o de Briti'o (Kanber'a Fili'o), Divizi'o de Furioz'a Sen'respond'ec'o”. Oni invit'is la gast'o'j'n “fest'i i'a'n ajn ide'o'n aŭ objekt'o'n kiu stimul'as la fantazi'o'n (escept'e de la naci'a'j fest'o'tag'o'j por kiu'j ekzist'as jam pli taŭg'a'j okaz'o'j)”. La “Vag'ant'a'j Aktor'o'j” de la stab'o de la alt'komisi'it'o de Kanado prezent'is “ La Fraŭl'in'o de la Muel'il'o (Melodram'o'n Sentiment'o'plen'a'n)”.

La Konferenc'o de U.N. pri la Jur'o de la Mar'o, dum ĝi helik'e daŭr'is jar'o'n post jar'o, est'ig'is eg'a'n rikolt'o'n de vers'aĉ'o'j kaj parodi'o'j. Dum la tri'a Konferenc'o, en 1971, la spert'ul'o'j pri fiŝ'kapt'ad'o star'ig'is la Fiŝ'hok'a'n Klub'o'n, kiu akcept'is kiel si'a'n klub'kanzon'o'n nov'a'n versi'o'n de la tradici'a Irlanda kant'o “Cockles and Mussels” (Kardi'o'j kaj Mitul'o'j). La unu'a strof'o tekst'is proksim'um'e:

En la kvar'dek'a'j jar'o'j, la Departement'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, eĉ dum la Milit'o, kaj spit'e al la sorĉ'al'log'o de ekster'land'a vojaĝ'ad'o, est'is kompren'ebl'e reg'ist'ar'a departement'o kies stab'o konsist'is el “ŝtat'a'j funkci'ul'o'j”, tio est'as burokrat'o'j. La ŝerc'em'ul'o'j en la Departement'o em'is bild'ig'i la tip'a'n ŝtat'a'n funkci'ul'o'n kiel person'o'n kiu trink'as tas'o'n da te'o ĉiu'moment'e, kaj kies ĉef'a cel'o en la viv'o est'as evit'i ĉi'a'n respond'ec'o'n.

Rond'ir'is oni'dir'o ke oni send'is kontrol'ist'o'n el Sidnej'o por kontrol'i pri kiom da ŝtat'a'j funkci'ul'o'j dorm'as ĉe si'a'j skrib'o'tabl'o'j. Li raport'is ke est'as ne'ebl'e disting'i tiu'j'n kiu'j dorm'as dis'de tiu'j kiu'j ne dorm'as.

Ali'a anonim'a aŭtor'o rond'send'is la jen'a'n “Ĉiu'tag'a'n Di'serv'o'n” por publik'a'j serv'ant'o'j:

Ni Preĝ'u
Sinjor'o, permes'u ke hodiaŭ ni far'u neniu'n ajn decid'o'n
Nek renkont'u i'a'n respond'ec'o'n
Sed ke ĉiu'j ni'a'j far'o'j est'u tiel ord'ig'it'a'j
Ke establ'iĝ'u nov'a'j kaj tut'e ne'bezon'at'a'j departement'o'j
Por ĉiam...

Am'e'n.

la lingv'o de la diplomati'o

Unu el la problem'o'j de la diplomati'o est'as mank'o de komun'a lingv'o. Oni kelk'foj'e pretend'as ke la Angl'a est'as la inter'naci'a lingv'o. Dum la Du'a Mond'milit'o, “Basic English” (simpl'a Angl'a kun lim'ig'it'a vort'ar'o, kompil'it'a de Charles K. Ogden) hav'is kelk'a'j'n sub'ten'ant'o'j'n kaj don'is al ĝi impuls'o'n Winston Churchill. Sed Baz'a Angl'a dev'is est'i lern'it'a, eĉ de parol'ant'o'j de la norm'a Angl'a lingv'o, preskaŭ kiel apart'a lingv'o, kaj ĝi est'is oft'e mal'elegant'a. Esperant'ist'o'j asert'is ke la fraz'o de Churchill: “Sang'o, Ŝvit'o kaj Larm'o'j” far'iĝ'us en Baz'a Angl'a “ruĝ'a korp'akv'o, blank'a korp'akv'o kaj okul'lav'aĵ'o”!

Fakt'e oni oft'e bezon'as interpret'ist'o'j'n de la divers'a'j vari'aĵ'o'j de la Angl'a. La Angl'a lingv'o parol'at'a en Londono, Vaŝington'o, Otav'o kaj Kanber'o, sen menci'i ali'a'j'n ĉef'urb'o'j'n de la antaŭ'e Angl'e'parol'ant'a Imperi'o, vari'as rilat'e la vort'ar'o'n, la prononc'o'n kaj la parol'manier'o'n—kio pov'as konduk'i al amuz'o se ne al mis'kompren'o.

La Aŭstrali'a'j pilot'o'j kiu'j deĵor'is en Kanado dum la Du'a Mond'milit'o oft'e spert'is lingv'a'j'n mal'facil'aĵ'o'j'n. Unu vesper'o'n mi ricev'is telefon'a'n vok'o'n de la Kanada Departement'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j. Oni demand'is ĉu special'a nutr'aĵ'o est'us neces'a por la grup'o da Ĉin'o'j ven'ant'a'j el Aŭstrali'o. Mi sci'is ke est'as kelk'a'j en Aŭstrali'o nask'it'a'j Ĉin'o'j en la arm'fort'o'j, sed mi ne aŭd'is pri grup'o ven'ont'a al Kanado kun la Aer'arme'o.

Kiam mi enket'is ĉe la Aer'arme'a Misi'o oni dir'is ke ili sci'as neni'o'n pri Ĉin'o'j. La grup'o kiu ven'as konsist'as el normal'a'j “trainees” (trejn'at'o'j). Laŭ la Aŭstrali'a parol'manier'o tio est'is “trajniz” kiu tre simil'as al “ĉajniz”

Ali'a'n foj'o'n, raport'o aper'is en la Ottawa Journal , tre preciz'em'a ĵurnal'o, pri Aŭstrali'an'o'j en Kanado. La raport'o en'hav'is fakt'o'j'n ne antaŭ'e el'don'it'a'j'n. La Kanada ĵurnal'ist'o kiu verk'is la artikol'o'n dir'is ke li ricev'is la inform'aĵ'o'n de la Aŭstrali'a Aer'arme'a Misi'o. La Aŭsa oficir'o kiu respond'ec'is pri dis'don'ad'o de inform'aĵ'o'j dir'is ke li tut'e ne parol'is al ĵurnal'ist'o.

La nur'a person'o al kiu li don'is tiu'n inform'aĵ'o'n est'as la “Auditor General”

(Ĉef-Kontrol'ist'o de Kont'o'j). En la Kanada el'parol'manier'o “Ottawa Journal” tre simil'as al “Auditor General” en la Aŭstrali'a!

Angl'o'j kaj Nord'amerik'an'o'j kelk'foj'e rigard'as la Aŭstrali'a'n kiel form'o'n de la Londona “cockney”, ĉef'e pro la fakt'o ke en la Aŭstrali'a oni prononc'as la son'o'n “ej” kiel “aj”. Fakt'e est'as mult'a'j diferenc'o'j, sed tio est'as ĉef'a trajt'o de “Strine” (la Aŭstrali'an'a dialekt'o).

Kolonel'o W.R. Hodgson, kiam li est'is Aŭstrali'a reprezent'ant'o en Nov'jork'o, pen'is kontakt'i Kanadajn amik'o'j'n nom'at'a'j'n “Beamish”. La telefon'fraŭl'in'o ne pov'is kompren'i li'a'n Aŭstrali'a'n prononc'o'n. Li ripet'is la nom'o'n—Beamish, kaj liter'um'is Bi I AJ Em AJ ES Eĉ. La fraŭl'in'o ripet'is Bi I AJ Em AJ ES Eĉ. Ne, dir'is la kolonel'o, mi ripet'os: Bi kiel Baltimor'e, AJ, la unu'a liter'o de la alfabet'o... La fraŭl'in'o inter'romp'is: “Sed, Sinjor'o, AJ [en la norm'a Angl'a, la nom'o de la liter'o I] ne est'as la unu'a liter'o de la alfabet'o, tiu est'as Ej [la norm'a nom'o Angl'a'lingv'a de la liter'o A]”.

Infan'o'j de diplomat'o'j rapid'e lern'as fremd'a'j'n lingv'o'j'n. Ili ankaŭ bon'e aŭd'as la son'o'j'n de lingv'a'j nuanc'o'j. La Aŭstrali'a konsil'ist'o en la ambasad'o en Bonn'o re'ir'is al Aŭstrali'o post tri'jar'a deĵor'o en Germanio. La provizor'a ĉef'urb'o situ'is apud la Rejn'o, river'o grand'eg'a sed kies akv'o est'is tiam tiel polu'it'a ke ĵurnal'o foj'e el'don'is fot'o'n kiu, ĝi asert'is, est'is rivel'it'a per tremp'o en la Rejnakvon.

Baldaŭ post la re'ven'o de la famili'o al Aŭstrali'o, la et'a knab'o, Mikelo, kiu stud'is en la Angl'a lern'ej'o en Bonn'o, est'is pren'it'a vizit'i la av'o'n, farm'ist'o'n. Est'is varm'eg'a tag'o kaj Mikelo pet'is trink'aĵ'o'n. Li'a av'o montr'is al li akv'o'cistern'o'n, klar'ig'ant'e ke ĝi en'hav'as pur'a'n “rainwater” (pluv'akv'o'n). Je li'a surpriz'o Mikelo rifuz'is trink'i eĉ gut'o'n, malgraŭ si'a evident'a soif'eg'o. Feliĉ'e est'is limonad'o en la frid'uj'o. Kiam li re'ir'is hejm'e'n, Mikelo, pri'skrib'ant'e la ekskurs'o'n, dir'is: “Kaj, Pa'ĉj'o, Av'ĉj'o hav'as grand'a'n cistern'o'n de akv'o el la Rhine (Rejn'o)—sed mi ne trink'is eĉ gut'o'n!

En Ĝenevo, al'don'e al la Franc'a, mi lern'is iom da Ital'a kaj sufiĉ'e da Svis'german'a por part'o'pren'i en lot'lud'o, en kiu mi gajn'is la unu'a'n premi'o'n, grand'eg'a'n Svis'german'a'n kolbas'eg'o'n. Mi ankaŭ far'is kelk'a'j'n interes'a'j'n kontakt'o'j'n per'e de la inter'naci'a lingv'o Esperant'o. Tamen, eĉ uz'ant'e tiu'n majstr'o'verk'o'n de logik'o kaj simpl'ec'o, oni ja pov'as erar'i. Esperant'ist'o en Aŭstrio skrib'is invit'ant'e mi'n far'iĝ'i bapt'o'patr'o al li'a fil'in'o. Mi respond'is dir'ant'e ke est'us grand'a honor'o, sed mi ne est'as cert'a ke mi pov'us adekvat'e plen'um'i la dev'o'j'n de bo'patr'o (!). Post tio mi ricev'is leter'o'n de la mistifik'it'a Aŭstr'o, kiu dir'is ke est'us grand'a honor'o por li'a fil'in'o edz'in'iĝ'i kun mi'a fil'o, sed ke en modern'a Aŭstrio la ge'edz'iĝ'o'j ne est'as aranĝ'at'a'j de la ge'patr'o'j.

Post la liber'ig'o de Franci'o, Winston Churchill est'is parol'ont'a al hom'amas'o da Franc'a'j civit'an'o'j. Li komenc'is: “Est'u avert'it'a'j. Mi nun parol'os la Franc'a'n, entrepren'o sen precedent'o, kiu est'os sever'a prov'o de la amik'ec'o inter Angli'o kaj Franci'o.”

Aŭstrali'o hav'as kelk'a'j'n bon'eg'a'j'n lingv'ist'o'j'n en si'a diplomati'a serv'o.

En 1965 la stab'o de la Aŭstrali'a ambasad'o en Bruselo inkluziv'is spert'ul'o'n pri komerc'o, kiu parol'is la Nederland'an sen fremd'a prononc'manier'o (ĉar li est'is de Nederlanda de'ven'o!). Unu tag'o'n mi vizit'is la Komision'o'n de la Eŭrop'a Ekonomi'a Komun'um'o. Mi parol'ad'is kun ofic'ist'o de la Komision'o kiam la Nederland'parol'ant'a diplomat'o al'proksim'iĝ'is en la koridor'o.

Mi prezent'is mi'a'n koleg'o'n, kiu post'e plend'eg'is: “Vi detru'is mi'a'j'n inform'font'o'j'n, sinjor'o. Ili ja ĉiu'j kred'ad'is ke mi est'as de la Nederlanda misi'o!”

M. Briand de Franci'o iam dir'is ke en la fru'a'j tag'o'j de la Lig'o de Naci'o'j li aŭd'is la Franc'a'n parol'at'a'n en Ĝenevo en kvar'dek du divers'a'j lingv'o'j.

Inter'naci'a'j organiz'o'j, kompren'ebl'e, uz'as sistem'o'j'n de interpret'ad'o.

En la fru'a'j jar'o'j de la Lig'o de Naci'o'j, mult'e de la interpret'ad'o est'is far'at'a “si'n'sekv'e”. La interpret'ist'o'j far'is not'o'j'n pri tio kio'n dir'is la parol'ant'o kaj, de temp'o al temp'o, post part'o'j de long'a'j parol'ad'o'j, aŭ je la fin'o de mal'pli long'a'j, don'is la interpret'o'n. La paŭz'o'j por interpret'ad'o don'is al la orator'o'j temp'o'n por pens'i pri si'a ven'ont'a vort'o'salv'o, kaj al ali'a'j deleg'it'o'j por prepar'i si'a'j'n koment'o'j'n. Kelk'foj'e la interpret'aĵ'o'j est'is pli elegant'a'j stil'e ol la original'o, kvankam ver'e spert'a interpret'ist'o kapabl'is re'don'i la vort'o'j'n kaj stil'o'n de la parol'int'o, kun'e kun la ne'perfekt'aĵ'o'j.

Tamen, interpret'ist'o'j ja dev'as atent'i, traduk'ant'e proverb'o'j'n. Dum debat'o en la Inter'naci'a Labor-Organiz'o negr'a Uson'a deleg'it'o parol'is.

Post'e Rus'o far'is deklar'o'n, kiu'n oni interpret'is: “Nun ni sci'as ke est'as negr'o en la lign'o'stak'o”. Tuj la negr'o lev'iĝ'is indign'eg'ant'e pri tiu ras'alud'o, kaj est'is akr'a streĉ'ec'o ĝis la interpret'ist'o klar'ig'is ke fakt'e la vort'o'j en la Rus'a lingv'o est'is: “nun ni sci'as ke est'as pint'a ponard'o en la ing'o”.

En la last'a'j jar'o'j “si'n'sekv'a” interpret'ad'o est'as anstataŭ'ig'it'a en kun'ven'o'j per “sam'temp'a” interpret'ad'o, kiam la interpret'ist'o'j, en vitr'a'j ĉambr'et'o'j, parol'as en mikrofon'o'j'n, kaj la deleg'it'o'j aŭskult'as la elekt'it'a'n oficial'a'n lingv'o'n per kap'aŭskult'il'o'j. Tamen oni dev'as uz'i interpret'ist'o'j'n de la antaŭ'a stil'o por privat'a'j konversaci'o'j, kaj interpret'ist'o'j est'as erar'em'a'j. Iam mi renkont'is deleg'it'o'n el la Mongol'a Popol'a Respublik'o kaj ni inter'ŝanĝ'is inform'o'j'n, per'e de li'a interpret'ist'o, pri ni'a'j land'o'j. Mi dir'is ke mi kred'as ke Mongolio est'as grand'a kaj sek'a land'o. Mi koment'is ke Aŭstrali'o est'as la plej sek'a el ĉiu'j kontinent'o'j, kaj ne hav'as grand'a'j'n river'o'j'n simil'a'j'n al Misisip'o, Amazon'o aŭ Gang'o. La ambasador'o konfirm'is ke Mongolio est'as tre sek'a, kvankam kompren'ebl'e ne en'tut'e dezert'o. Mi dir'is ke mi'a land'o hav'as kelk'a'j'n dezert'o'j'n, sed ke ni hav'as ĉirkaŭ 120 000 000 da ŝaf'o'j (en la Angl'a “sheep” [prononc'at'a: ŝip]). La interpret'ist'o lud'is si'a'n rol'o'n kaj est'is iom da diskut'ad'o inter li kaj la ambasador'o. Fin'e la interpret'ist'o si'n turn'is de'nov'e al mi: “La ambasador'o ne pov'as kompren'i,” li dir'is, “kiel, se ne est'as river'o'j en Aŭstrali'o, vi pov'as hav'i 120 milion'o'j'n da ŝip'o'j”!

Je'a'n Rey, “Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j” de la Eŭrop'a Ekonomi'a Komun'um'o, inform'is grup'o'n dum lunĉ'o en la Sved'a ambasad'o en Bonn'o en 1966, ke Euratom, la organiz'o de la Komun'um'o pri atom'a energi'o, jam eksperiment'is pri komput'il'o'j por traduk'ad'o. Kiam la maŝin'o est'is petit'a traduk'i en la Franc'a'n la Angl'a'n esprim'o'n, “The spirit is willing but the flesh is weak” (“La spirit'o est'as vol'em'a, sed la korp'o est'as mal'fort'a”) la rezult'o est'is: “La viski'o est'as bon'a sed la viand'o est'as mal'bon'a”.

La argument'ad'o'j en Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j oft'e hav'as mal'dolĉ'a'n ton'o'n.

La orator'o'j dir'as vund'a'j'n ver'o'j'n, aŭ pik'a'j'n du'on'ver'o'j'n. Tamen la debat'o'j est'as kutim'e en ĝentil'a form'o. Oni komenc'as ĉiam: “Sinjor'o (aŭ Sinjor'in'o) Prezid'ant'o”, kaj kiam oni parol'as pri ali'a deleg'it'o oni dir'as ne “la deleg'it'o de Aŭstrali'o” sed “la eminent'a deleg'it'o de Aŭstrali'o”. Post'e oni pov'as akuz'i li'n aŭ li'a'n land'o'n pri inter'naci'a krim'o, sed oni neniam neglekt'as la kutim'a'n formul'o'n de ĝentil'ec'o. La formul'o est'as, fakt'e, universal'a kaj sen'escept'a. Ekzempl'e, mi memor'as ke dum la unu'a Konferenc'o pri Komerc'o kaj Evolu'ad'o, la deleg'it'o de Afganistano, la raport'ist'o de la kvin'a komitat'o, pet'ant'e de la prezid'ant'o la parol'rajt'o'n, komenc'is jen'e: “Sinjor'o Prezid'ant'o, mi parol'as ne kiel ‘vi'a raport'ist'a moŝt'o’ sed kiel ‘la eminent'a deleg'it'o de Afganistano!’”.

Terence Smith, asist'ant'o de la Ekster'land'a Redaktor'o de New York Times , en preleg'o al la Asoci'o pri Fremd'a Politik'o en 1976 dir'is ke la Ĉef'ministr'o de Israelo, Golda Meir, iam diskut'ad'is kun Prezident'o Nixon la kvalit'o'j'n de ili'a'j respektiv'a'j konsil'ant'o'j pri ekster'land'a'j afer'o'j. Nixon asert'is ke Kissinger hav'as grand'a'j'n intelekt'o'n, sci'o'n, spert'o'n kaj talent'o'n. Sinjor'in'o Meir dir'is ke Aubrey Eban hav'as sam'e bon'a'n cerb'o'n, est'as enciklopedi'o de fakt'o'j, kaj hav'as mult'a'n spert'o'n. “Kaj ankaŭ”, ŝi al'don'is, “li parol'as pli bon'e la Angl'a'n”.

La plej embaras'a erar'o kiu'n ambasador'o pov'as far'i est'as inter'miks'i la nom'o'j'n aŭ rang'o'j'n de si'a'j gast'o'j. Norm'a'n Makin, kiam li est'is la Ambasador'o de Aŭstrali'o en Vaŝington'o, invent'is metod'o'n por tio'n evit'i. Kiam li'a'j gast'o'j al'ven'is, li kutim'is bon'ven'ig'i ili'n varm'e: “Mi ĝoj'as vi'n vid'i, Ekscelenc'o”. Kaj li'a formul'o por prezent'o'j est'is: “Ekscelenc'o, vi kon'as Li'a'n Ekscelenc'a'n Moŝt'o'n, ĉu ne?”

La nom'o'j de inter'naci'a'j organiz'o'j est'as kelk'foj'e mal'facil'e el'parol'ebl'a'j, ver'a'j lang'romp'il'o'j. Kiam mi est'is membr'o de la Komitat'o de U.N. pri la “peaceful uses” (pac'a'j uz'o'j) de kosm'a spac'o, mi'a edz'in'o foj'e inform'is amik'o'n ke ŝi'a edz'o est'as spert'ul'o pri “useful pieces” de kosm'a spac'o (util'a'j pec'o'j!). [Angl'a'lingv'e, “peace” kaj “pi'ec'e” son'as ident'e.] Unu el la problem'o'j kiu'j'n al'front'as la diplomat'o'j est'as rest'i inform'at'a'j pri la vort'o'mod'o'j. Ve, se ambasador'o alud'as Kamboĝon post kiam ĝi far'iĝ'is “Kampuĉe'o”, aŭ al “Kampuĉe'o” post kiam ĝi far'iĝ'is “Demokrat'a Kampuĉe'o”. En Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j oni ne rajt'is alud'i “la ne'evolu'int'a'j'n land'o'j'n”. Ili est'is dum iom da temp'o “la mal'pli'evolu'int'a'j land'o'j”. Post'e oni don'is al ili la pro'ĝentil'ec'a'n titol'o'n: “evolu'ant'a'j land'o'j”. Simil'e program'o'j de ekonomi'a kaj teknik'a help'o far'iĝ'is “evolu'ig'a kun'labor'ad'o”. En Aŭstrali'o termin'o'j kia'j “Balts” (ŝtat'an'o'j de la Balt'a'j respublik'o'j) kaj “Wops” (Sud'eŭrop'an'o'j) est'is mal'aprob'at'a'j kaj mal'instig'at'a'j. Oni aprob'is la pri'skrib'o'n de ĉiu'j en'migr'int'o'j kiel “Nov'a'j'n Aŭstrali'an'o'j'n”. Dum banked'o honor'e al reprezent'ant'o'j de la Japan'a suker'industri'o en 1962, Kavalir'o Artur'o Fadden, Ministr'o pri Financ'o'j kaj dum ne'long'a period'o Ĉef'ministr'o de Aŭstrali'o, rakont'is ke li ricev'is plend'o'n de unu el si'a'j elekt'o'distriktan'o'j, vir'o de ital'a origin'o, kiu demand'is: “Sinjor’ Da Fad'o, kial ĉi ul'o'j en'ven'as kaj tuj'tuj ili ĉiu'j far'iĝ'as ‘Nov'a'j Aŭstrali'an'o'j’—sed mi ankoraŭ rest'as damn'it'a old'a Ital'aĉ'o?”

diplomati'a'j komunik'aĵ'o'j

La raport'o'j de ambasador'o'j al si'a'j naci'a'j ĉef'urb'o'j pov'as hav'i divers'a'j'n form'o'j'n. Urĝ'a'j raport'o'j kaj pet'o'j pri instrukci'o'j est'as telegraf'at'a'j aŭ faks'at'a'j per la reg'ist'ar'a radi'o-teleks'a ret'o, oft'e en sekret'a kod'o aŭ ĉifr'o. Oni uz'as de temp'o al temp'o la telefon'o'n, sed diplomat'o'j, kiel bon'a'j burokrat'o'j, ordinar'e prefer'as pres'it'a'j'n tekst'o'j'n. Formal'a'j depeŝ'o'j kaj rutin'a'j mesaĝ'o'j (memorand'o'j) kaj leter'o'j est'as port'at'a'j en “diplomati'a'j sak'o'j”. Ĉi tiu'j, laŭ inter'naci'a jur'o kaj konvenci'o, est'as sankt'a'j kaj ne'tuŝ'ebl'a'j, sed la plej'mult'o de la reg'ist'ar'o'j send'as si'a'j'n diplomati'a'j'n sak'o'j'n sub la zorg'ad'o de kapitan'o'j de ŝip'o'j aŭ de aviad'il'o'j de si'a'j naci'a'j kompani'o'j, aŭ en la man'o'j de diplomati'a'j kurier'o'j, la tiel'nom'it'a'j “Mesaĝ'ist'o'j de la Reĝ'o [aŭ Reĝ'in'o]”.

Jun'a'j Aŭstrali'a'j diplomat'o'j en la kvar'dek'a'j jar'o'j kelk'foj'e hav'is la task'o'n ĉifr'i kaj el'ĉifr'ig'i telegram'o'j'n, kiu'j oft'e est'is fuŝ'ĉifr'it'a'j. Ili baldaŭ far'iĝ'is spert'a'j pri prov'ad'o de divers'a'j permut'aĵ'o'j de cifer'o'j, por diven'i la signif'o'n. En 1941, kiam oni inter'trakt'ad'is pri armistic'o en Sirio, telegram'o al'ven'is kiu raport'is ke oni ating'is inter'konsent'o'n pri armistic'o. Ĝi fin'iĝ'is per fuŝ'a cifer'grup'o'j “1464xx jam inform'it'a”. La diplomati'a'j ofic'ist'o'j kiu'j far'is la el'ĉifr'ad'o'n konsider'is la ebl'ec'o'j'n, kaj decid'is ke la mank'ant'a vort'o est'as “gazet'ar'o”. Kiam la ministr'o, Kavalir'o Frederick Stewart, ricev'is la telegram'o'n, kaj leg'is ke oni jam inform'is la gazet'ar'o'n, li menci'is la nov'aĵ'o'n al raport'ist'o de la Gazet'agent'ej'o Reuter, kiu, por est'i cert'a ke li'a agent'ej'o ricev'os la er'o'n, per'telegraf'e send'is la inform'o'n. Li sol'a raport'is, tiel gajn'ant'e “akapar'o'n” (scoop) de la nov'aĵ'o. La korekt'a'j vort'o'j en la telegram'o est'is “De Gaulle”! Post tio la raport'ist'o de Reuter oft'e vizit'is la ofic'ej'o'n de la Ministr'o, esperant'e ricev'i ali'a'n nov'aĵ'akapar'o'n.

La Aŭstrali'a deleg'it'ar'o al la Tri'a Konferenc'o de U.N. pri la Jur'o de la Mar'o (kiu'n Irlanda koleg'o iam pri'skrib'is kiel “la mar'a'n ekvivalent'o'n de la jur'o de la ĝangal'o”) pen'is spic'i si'a'j'n telegram'o'j'n per iom da mar'akv'o.

Post kun'ven'o de la prepar'a komitat'o, kiu dev'is prepar'i list'o'n de la tem'o'j inkluziv'end'a'j en la Konvenci'o, la deleg'it'ar'o raport'is al Kanber'o: “Ĉar konferenc'o evolu'ig'is decid'it'a'n list'o'n (“decided list” kiu en la Angl'a pov'is ankaŭ signif'i “signif'a klin'iĝ'o”) ĉiu'j mar'ist'o'j for'las'is la ŝip'o'n”! Post la unu'a formal'a sesi'o en Nov-Jork'o, kiu elekt'is la prezid'ant'o'n kaj ali'a'j'n ofic'hav'ant'o'j'n, kaj akcept'is provizor'a'j'n procedur'a'j'n regul'o'j'n, ni raport'is: “Konferenc'o, kun komplet'a ofic'ist'ar'o sed nur provizor'a'j pas'ad'regul'o'j, fin'is si'a'n inaŭgur'a'n vojaĝ'o'n nokt'e la 15-an de decembr'o kaj rest'os en'dok'e ĝis la vojaĝ'o al Karakaso”.

Oni sub'strek'is al ni, kiam ni est'is jun'a'j diplomati'a'j ofic'ist'o'j, ke la diplomati'a sak'o nepr'e est'u uz'at'a nur por oficial'a'j komunik'aĵ'o'j. Oni memor'ig'is pri la fi'fam'a okaz'o kiam pel'a mantel'o est'is send'it'a el Vaŝington'o aŭ Nov-Jork'o al Londono en Brit'a diplomati'a sak'o por, oni asert'is, Lord'in'o Astor. Pov'us est'i special'a'j cirkonstanc'o'j, kompren'ebl'e. Person'a'j'n leter'o'j'n oni rajt'is send'i per la sak'o, se ne est'is sekur'a poŝt-serv'o, aŭ je kriz'okaz'o'j.

Tamen est'is strikt'a'j instrukci'o'j ne uz'i la sak'o'n por privat'a'j cel'o'j, super ĉio ne por evit'i dogan'a'j'n aŭ kvaranten'a'j'n regul'o'j'n.

Unu'foj'e mi intenc'e mal'obe'is la regul'o'j'n. Mal'long'e antaŭ la fin'o de la Du'a Mond'milit'o, Donald Shand, Aŭstrali'a ter'kultiv'ist'o el Armidale, en Nov'a Sud-Kimri'o, vizit'is la Aŭstrali'a'n Alt'komisi'it'ej'o'n en Otav'o. Li port'is mal'grand'a'n, blu'a'n sak'et'o'n el tol'o. Li dir'is ke ĝi en'ten'as grajn'o'j'n de hibrid'a maiz'o kiu'n li sen'pag'e akir'is de la Kanada Eksperiment'a Bien'o, post mal'sukces'o de akir'pen'o'j en Uson'o. Li klar'ig'is al mi la grav'ec'o'n de hibrid'a maiz'o, mult'e pli fekund'a ol ordinar'a maiz'o, kaj pet'is ke mi send'u la grajn'o'j'n al Aŭstrali'o en la diplomati'a sak'o por cert'ig'i ke ili sekur'e al'ven'os. Mi sci'is pri tiu plant'evolu'o kiu'n patron'is Henry Wallace, kaj kompren'is ĝi'a'n grav'o'n por Aŭstrali'a agrikultur'o. Tial, kvankam est'is mal'permes'it'e send'i kia'n ajn plant'material'o'n en la sak'o, mi akcept'is plen'a'n respond'ec'o'n (mi est'is 27-jar'aĝ'a) kaj en'met'is la grajn'o'j'n, sam'temp'e send'ant'e telegram'o'n al la Departement'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j por ke ili inform'u la kvaranten'a'j'n aŭtoritat'o'j'n.

Unu tag'o'n en 1957, kiam mi est'is la Aŭstrali'a Komisi'it'o en Singapur'o, mi'a sekretari'o inform'is mi'n ke est'as sinjor'o el Armidale kiu dezir'as parol'i kun mi. Est'is Do'n Shand. Li demand'is ĉu mi memor'as iu'n blu'a'n sak'et'o'n. Mi dir'is ke mi oft'e mi'n demand'is ĉu la grajn'o'j de maiz'o kresk'is. “Nu”, dir'is Shand, “mi vizit'et'as vi'n por inform'i ke mi ĵus sub'skrib'is kontrakt'o'n nom'e de Aŭstrali'a'j kresk'ig'ant'o'j de maiz'o pri vend'o de 100 000 tun'o'j da maiz'o al la Japan'o'j... kaj ĉio el'ven'is el tiu et'a sak'o”.

Ali'a'n foj'o'n mi sen'intenc'e en'miks'iĝ'is en mal'obe'o'n al la sakr'eg'ul'o'j.

Dum vizit'o al Kanado, mi menci'is al la Aŭstrali'a Komerc'komisi'it'o ke mi'a edz'in'o, kiu antaŭ'e est'is Kanad'an'in'o, nur mal'facil'e akir'as tiu'n Kanad'an dolĉ'aĵ'o'n acer'sirop'o. La Komisi'it'o promes'is akir'i unu-du litr'o'j'n, kaj mi konsent'is pag'i la kost'o'n, inkluziv'e la transport'kost'o'j'n. Dum kelk'a'j monat'o'j mi ricev'is neni'a'n inform'o'n pri la sirop'o kaj preskaŭ perd'is esper'o'n, sed unu maten'o'n koleg'o telefon'is el la ĉambr'o kie oni mal'ferm'as la diplomati'a'j'n sak'o'j'n. “Est'as pak'aĵ'o da dokument'o'j ĉi tie por vi el la diplomati'a sak'o al'ven'int'a el Otav'o—kaj ili est'as tre'eg'e glu'ec'a'j!”

Mi'a edz'in'o hav'is talent'o'n por la solv'o de komunik'il'a'j problem'o'j laŭ diplomati'a'j metod'o'j. Kiam ni est'is en Singapur'o, ŝi dezir'is vizit'i Honkongon, kiu hav'is bon'a'n reputaci'o'n inter la vir'in'o'j kiel bon'aĉet'ej'o. Mi mal'fid'is la teori'o'n ke ju pli oni el'spez'as en Honkongo des pli oni ŝpar'as.

Tamen mi dir'is ke mi konsent'us ir'i al Honkongo se ni pov'us aranĝ'i sen'kost'a'n transport'o'n. La post'a'n vesper'o'n dum banked'o ŝi inform'iĝ'is de si'a najbar'o, general'o, ke est'as de temp'o al temp'o sen'pag'a kajut'o sur milit'ŝip'o, kiu'n oni pov'us dispon'ig'i al ni. Akcept'ant'e la ne'evit'ebl'a'n vojaĝ'o'n, sed dezir'ant'e evit'i kamfor'lign'a'j'n kest'eg'o'j'n kaj grand'a'j'n Persajn tapiŝ'o'j'n, mi aranĝ'is ke ni re'ven'os el Honkongo per aviad'il'o de la flug'arme'o, kiu strikt'e lim'ig'as la pak'aĵ'ar'o'n transport'at'a'n por pasaĝer'o'j.

Kiam ni'a trup'ŝip'o al'ven'is al Honkongo, jun'a Aŭstrali'a milit'ŝip'a oficir'o en'ŝip'iĝ'is, serĉ'ant'e Sinjor'in'o'n Harry. Mi dir'is ke mi est'as Sinjor'o Harry, Komisi'it'o de Aŭstrali'o en Singapur'o, kaj demand'is ĉu li dezir'as parol'i al mi. Li respond'is, ke li'a'j instrukci'o'j est'as si'n prezent'i al Sinjor'in'o Harry.

Li trans'don'is al ŝi la salut'o'j'n de la Kapitan'o de ŝip'o de la Reĝ'a Aŭstrali'a Mar'arme'o, tiam en la haven'o, kaj dir'is ke se ŝi hav'as kelk'a'j'n objekt'o'j'n tro pez'a'j'n por la Flug'arme'o, la Mar'arme'o tre volont'e port'os ili'n al Singapur'o por ŝi!

Kutim'e oficial'a'j ŝtat'a'j vizit'ant'o'j port'as kun si donac'o'j'n por inter'ŝanĝ'i kun donac'o'j kiu'j'n ili ricev'as en la gast'ig'a land'o. La elekt'o de taŭg'a'j donac'o'j est'as unu el la diplomati'a'j art'o'j.

La Aŭstrali'a Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j, D-ro H.V. Evatt, dum vizit'o al Otav'o est'is gast'o en Rideau Hall, la rezid'ej'o de la Ĝeneral'guberni'estr'o. Li menci'is ke Aŭstrali'o produkt'as oranĝ'o'j'n, kiu'j est'is tre mal'oft'a'j en Kanado dum la milit'o. Li promes'is send'i kest'et'o'n da Aŭstrali'a'j oranĝ'o'j por ili'a'j guberni'estr'a'j moŝt'o'j. Sed kiam la oranĝ'o'j al'ven'is al Vankuver'o, post la vojaĝ'o trans Pacifik'o, ili plej'part'e jam putr'is. Du'a eksped'o sufer'is la sam'a'n sort'o'n. Sed D-ro Evatt ne est'is venk'it'a. Li send'is kest'et'o'n da oranĝ'marmelad'o!

Donac'o'j kelk'foj'e kun'hav'as liver'problem'o'j'n. Kiam la Uson'a ambasador'o en Aŭstrali'o, William Crook, vizit'is Vjetnam'o'n en 1968, li far'is vizit'o'n al la aviad'il'port'ant'a ŝip'o Coral Se'a (Koral'a Mar'o). La kuir'ist'o est'is bak'int'a grand'eg'a'n kuk'o'n en la form'o de la Aŭstrali'a flag'o, port'ot'a'n al Aŭstrali'o kiel dank'o'gest'o'n de Uson'a'j mar'ist'o'j gast'ig'it'a'j dum si'a liber'temp'o en Aŭstrali'o. Oni aranĝ'is ke la kuk'o est'os trans'don'it'a ceremoni'e al la Ĉef'ministr'o de Aŭstrali'o, Johano Gorton, sed oni dev'is nul'ig'i la ceremoni'o'n, ĉar rivel'iĝ'is ke mank'as grand'a porci'o de la kuk'o. Anstataŭ'ant'e ĝi'n est'is leter'et'o ŝmir'it'a per suker'aĵ'o kiu tekst'is: “La fantom'o de'nov'e frap'is!”

la diplomati'a profesi'o

Arkitekt'o, kurac'ist'o kaj diplomat'o argument'is pri kies profesi'o est'as la plej antikv'a.

“Nu, Di'o far'is la unu'a'n vir'in'o'n el unu rip'o de Adamo. Tio est'is la labor'o de kirurg'o”, dir'is la kurac'ist'o.

“Ver'e”, dir'is la arkitekt'o, “sed Di'o est'is arkitekt'o antaŭ ol li est'is kirurg'o. Li far'is la mond'o'n el ĥaos'o”.

Shirley Templ'e Black (la nom'o signif'as “Nigr'a”), mond'fam'a kiel film'o'stel'o en si'a infan'aĝ'o, kandidat'is por la Respublik'a Parti'o en SanMateo, distrikt'o proksim'a al San-Francisko. Ŝi'n venk'is veteran'a Demokrat'o, kio est'ig'is la ĵurnal'titol'o'n: “Bon'a ŝip'o suker'aĵ'o al'fund'ig'it'a de Uson'a Mar'soldat'ar'o”. Shirley, post deĵor'o kiel ambasador'o, far'iĝ'is ĉef'o de la Ceremoni'ar'sekci'o de la Departement'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j (Ŝtat'departement'o). La diplomat'o'j bon'e kondut'ad'is pro tim'o de “nigr'a” al'rigard'o.

La iam'a ĉef'ministr'o de Kanado Mike Pearson est'is unu el la pionir'a'j diplomat'o'j de si'a land'o. Kiel jun'a diplomati'a ofic'ist'o li deĵor'is en Londono je la temp'o de la sur'tron'iĝ'o de Reĝ'o Georg'o Vi, kaj oni pet'is li'n rol'i kiel sid'ig'ant'o. Li port'is por la okaz'o plen'formal'a'n diplomati'a'n uniform'o'n (kun mult'e da or'galon'aĵ'o) kaj glav'o'n. Tuj antaŭ la komenc'o de la ceremoni'o li est'is star'ant'a kun reĝ'in'a help'ant'in'o proksim'e al la en'ir'ej'o de neces'ej'o, kiam el'ir'is duk'in'o klar'e bezon'ant'a help'o'n. La help'ant'in'o demand'is ĉu ŝi pov'as help'i. “Ne”, dir'is la duk'in'o, “Mi bezon'as tiu'n jun'ul'o'n kun la glav'o. Mi'a kron'et'o fal'is en la neces'ej'a'n pelv'o'n, kaj mi dezir'as ke li el'pren'u ĝi'n”.

Eleanor Roosevelt, la vidv'in'o de Prezident'o Franklin D. Roosevelt, est'is en la Uson'a deleg'it'ar'o ĉe Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, la tag'o'n kiam la Ĝeneral'a Asemble'o la unu'a'n foj'o'n komenc'is si'a'n program'o'n per moment'o da silent'a preĝ'ad'o aŭ medit'ad'o. Dum lunĉ'o kun kelk'a'j amik'o'j, inter kiu'j mi trov'iĝ'is, Eleanor rimark'is: “Dum la silent'o, ne'vol'e mi demand'is al mi pri kio S-ro Molotov pens'ad'as.” Unu el la grup'o koment'is: “Do, ni almenaŭ sci'as pri kio vi pens'ad'is, Sinjor'in'o Roosevelt”.

Kiam grup'o da diplomat'o'j ĉe Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j vizit'is la hejm'o'n de la famili'o Rockefeller ĉe la Mont'et'o'j Pocantico, mi admir'is la bel'ec'o'n de la bien'o. “Jes”, respond'is unu el la gast'ig'ant'o'j, “ĝi est'as tia, kia'n Di'o est'us far'int'a pri la region'o se li hav'us sufiĉ'e da mon'o”.

Ĉarm'a maljunulinjo gratul'is diplomat'o'n pri parol'ad'o dum soci'a okaz'o ĉe Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j. “Ĝi est'is bel'eg'a,” ŝi sentimental'e el'verŝ'is, “Mi tre ŝat'us hav'i skrib'it'a'n kopi'o'n”. “Mi bedaŭr'as”, li respond'is, “sed mi far'is ĝi'n ekstemporal'e, sen'prepar'e, kaj mi prefer'us ke oni ĝi'n el'don'u post'mort'e”. “Do”, dir'is li'a admir'ant'o, “Mi ja esper'as ke est'os baldaŭ”.

La Brit'a ĵurnal'o The Times iam raport'is moment'o'n da mal'streĉ'iĝ'o mez'e de inter'naci'a konferenc'o. “Vet'kur'o okaz'is inter la Brit'a kaj Rus'a Ambasador'o'j. La Brit'a Ambasador'o venk'is”. La Rus'a gazet'ar'o raport'is ke okaz'is vet'kur'o inter ambasador'o'j: “Je la fin'o la Rus'a Ambasador'o est'is du'a, kaj la Brit'a Ambasador'o nur antaŭ'last'a”.

Je akcept'o'fest'o dum Konferenc'o de Ĉef'ministr'o'j de la Komun'regn'ar'o, Winston Churchill demand'is al la ĉef'ministr'o de Pakistano ĉu li ŝat'us trink'i glas'o'n da viski'o. La pakistan'an'o klar'ig'is ke li neniam trink'as alkohol'o'n. “Kio? Neniam?” koment'is Churchill, “Bon'a Di'o... mi intenc'as dir'i Bon'a Alah'o!”

Dum ali'a Konferenc'o de la Komun'regn'ar'o la diskut'ad'o turn'iĝ'is al Egipti'o. “Mi est'is en Egipti'o kiel jun'ul'o”, memor'is Churchill, “mi memor'as la felah'o'j'n labor'ant'a'j'n sub la varm'eg'a sun'o, ĝen'at'a'j'n de la muŝ'o'j. Kaj mi aŭdac'as dir'i, ke se mi re'ir'us al Egipti'o hodiaŭ, mi trov'us la sam'a'j'n felah'o'j'n kaj la sam'a'j'n muŝ'o'j'n... aŭ ili'a'j'n post'e'ul'o'j'n”.

La Kron'o de Sankt'a Stefano de Hungari'o est'is port'it'a al Uson'o dum la Du'a Mond'milit'o. Antaŭ kelk'a'j jar'o'j oni decid'is re'send'i la kron'o'n al Budapeŝto. Sed laŭ kred'ebl'a rakont'o spert'ul'o'j rimark'is ke la ŝton'o'j est'as sintez'a'j. Tio kre'is problem'o'n por la Ŝtat-Departement'o. Se ĝi send'us la kron'o'n tia kia ĝi est'as, oni ebl'e asert'us ke Uson'o anstataŭ'ig'is la ver'a'n per fals'aĵ'o. Do, preciz'a kopi'o est'is far'it'a per ver'a'j gem'o'j. La Hungar'a'j spert'ul'o'j sci'is ke la original'a kron'o kiu'n la Uson'a'j soldat'o'j pren'is hav'is sintez'a'j'n ŝton'o'j'n, sed ili ne pov'is protest'i kontraŭ la anstataŭ'ig'o, ĉar oni ebl'e dir'us ke la Hungar'a popol'o est'is mok'at'a en la pas'int'ec'o. Do la Hungar'a reg'ist'ar'o akcept'is la duplikat'a'n kron'o'n. Tiel, laŭ la rakont'o, la original'o rest'is en Uson'o, sed oni pov'is neni'o'n far'i pri la afer'o.

Pap'o Paŭlo Vi iam deĵor'is kiel Pap'a Nunci'o en Germanio. Amik'o memor'ig'is li'n ke en la fru'a'j tri'dek'a'j jar'o'j li est'is raport'int'a ke oni ne serioz'e konsider'u Hitler. “Ha”, dir'is Li'a Pap'a Moŝt'o, “tio est'is antaŭ ol mi far'iĝ'is ne'erar'i'pov'a”.

Clare Booth Luce, edz'in'o de Henry Luce, la riĉ'eg'a magazin'el'don'ist'o, mem fam'a verk'ist'o, far'iĝ'is Uson'a ambasador'o en Romo. Ricev'at'e de la Pap'o, Clare parol'is serioz'e kaj long'e pri la stat'o de l’ mond'o kaj la rol'o de la Eklezi'o. Kiam li'a Pap'a Moŝt'o sukces'is inter'met'i vort'o'n, li dir'is mal'laŭt'e: “Mi sam'opini'as, Sinjor'in'o Luce. Ankaŭ mi est'as katolik'a”.

Huang Hua, la Ĉin'a ambasador'o ĉe Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j, est'is re'vok'it'a al Pekino por far'iĝ'i Ministr'o pri Ekster'land'a'j Afer'o'j. Antaŭ ol for'ir'i el Nov'jork'o, li telefon'is al Ambasador'o Scranton, la Uson'a reprezent'ant'o, por dir'i “Ĝis re'vid'o”. Li pet'is pardon'o'n pro la inter'romp'o dum la Dank'o'tag'a Fest'o, sed klar'ig'is ke li dev'as ir'i tuj. “Bon'vol'u don'i mi'a'j'n salut'o'j'n al la meleagr'o,” fin'e li dir'is.

Ambasador'o ĉe Unu'iĝ'int'a'j Naci'o'j iam esprim'is dub'o'j'n pri la valor'o de kelk'a'j orator'aĵ'o'j. Li dir'is: “Mi opini'as ke mult'a'j el ni ĉe U.N. ver'e kred'as ke ni pov'as solv'i la problem'o'j'n de la mond'o per laŭt'a kaj persist'a orator'ad'o. Tio ne est'as pli sukces'a ol pen'ad'o mal'implik'i trafik'a'n konfuz'o'n per hup'ad'o de la korn'o.”

Ambasador'o est'is star'iĝ'ont'a por far'i orator'aĵ'o'n kiam li'a edz'in'o flustr'is: “Memor'u, kar'ul'in'o, ke parol'ad'o por est'i sen'mort'a ne dev'as est'i etern'a”.

La Diplomat'o kiu Rid'is - Verk'is Ralph Harry